Glasclune – wieża mieszkalna

Historia

   W drugiej połowie XIV wieku miejscowe dobra znajdowały się w posiadaniu Thomasa Bissetta z Upsetlington w Berwickshire, który w 1362 roku podarował je swej żonie Isabel. Pomimo tego, osiem lat później, po śmierci Thomasa, król Dawid II przyznał Glasclune Johnowi Heryng (Herring), którego ród posiadał je do końca okresu średniowiecza. W 1391 roku na ziemiach Glasclune miała miejsce bitwa pomiędzy synami Alexandra Stewarta, earla Buchan i zabitego w niej szeryfa Angus.
   Wieża mieszkalna wzniesiona została pod sam koniec XVI wieku. Niewiele wiadomo o jej historii, poza faktem, iż w okresie tym Herringowie popadli w kłopoty finansowe, a miejscowe dobra zostały przejęte przez Koronę. Po parokrotnej zmianie właścicieli wieża przeszła na własność rodziny Blair, której przedstawiciele posiadali ją do początku XVIII stulecia. Majątek utracili w ramach represji po upadku powstania jakobickiego z 1715 roku. Co prawda odzyskali ziemie w późniejszych latach XVIII wieku, lecz Glasclune znajdowało się już wówczas w ruinie (nie zostało przedstawione na mapie z około 1750 roku).

Architektura

   Wieżę wzniesiono tuż przy stromych stokach opadających na wschodzie i północy ku zakolu potoku Glasclune Burn, wpadającego na południu do rzeki Lornty. Była to budowla wzniesiona na planie litery Z, wyróżniająca się wyjątkowo długim skrzydłem środkowym o wymiarach 25,1 x 13 metrów, do którego na południowym – zachodzie przystawiono prostopadle krótsze, czworoboczne skrzydło z cylindryczną wieżyczką w kącie. Po przeciwnej, północno – wschodniej stronie do głównego skrzydła dostawiono cylindryczną wieżę, także mieszczącą w kącie okrągłą wieżyczkę komunikacyjną. Wieża mieszkalna przykryta była dachami dwuspadowymi, bez charakterystycznych dla Szkocji chodników obronnych za podwieszanymi na wspornikach przedpiersiami, jedynie w narożniku południowo – wschodnim podwieszono obłą bartyzanę. Elewacje wieży przeprute były na wysokości pięter prostymi czworobocznymi oknami, choć ościeża po stronie południowej zwieńczone były nietypowym trójkątnym występem. Obronność zapewniały eliptyczne, tzw. paszczowe otwory strzeleckie oraz mniejsze okrągłe otwory przeznaczone dla małokalibrowej broni palnej.
   Wejście do wnętrza umieszczone było na poziomie gruntu w okrągłej wieżyczce południowo – zachodniej, która zarazem mieściła klatkę schodową na górne kondygnacje. Przyziemie budowli najpewniej mieściło zwyczajowe komory gospodarcze (kuchnia, spiżarnie, magazyny), choć nie ma śladów po ich sklepieniach. Układ pozostaje nieznany, wiadomo jedynie, iż w części południowej umieszczone były dwa pomieszczenia, z czego południowo – zachodnie było większe i wyposażone w kominek oraz półkę ścienną. Pomieszczenia mieszkalne i reprezentacyjne z aulą (hall) na czele musiały znajdować się na pierwszym piętrze. Powyżej w środkowym skrzydle pierwotnie funkcjonowało jeszcze drugie piętro oraz poddasze, natomiast skrzydło południowe było dwukondygnacyjne.
   Po stronie południowej Glasclune znajdował się dziedziniec z ogrodem, prawdopodobnie ogrodzony jakąś formą kamiennego muru. Być może z powodu ukształtowania terenu południowa i zachodnia strona wieży chroniona była przekopem. Z pozostałych kierunków zabezpieczenie takie byłoby niepotrzebne.

Stan obecny

   Glasclune znajduje się dziś w stanie daleko posuniętej i pozbawionej opieki ruiny. W najlepszym stanie przetrwało skrzydło południowe z większością murów od strony zachodniej, południowej i wschodniej, widoczne są także relikty wieży cylindrycznej na północy. Całkowicie zaniknęła natomiast centralna część wieży mieszkalnej, niewidoczna już w XIX wieku. Wstęp na teren Glasclune jest wolny.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.

Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
Strona internetowa thecastleguy.co.uk, Glasclune Castle.