Garth – wieża mieszkalna

Historia

   Wieża mieszkalna w Garth zbudowana została w drugiej połowie XIV wieku przez Alexandra Stewarta, earla Buchan, zwanego Wilkiem z Badenoch, czwartego syna króla Roberta II, zniesławionego między innymi zniszczeniem katedry w Elgin. Pomimo posiadania wielu innych siedzib, to właśnie w Garth Alexander miał w 1396 roku dokonać żywota.
   W 1502 roku Nigel Stewart z Garth zaatakował pobliski zamek Weem, spalił go, a sir Roberta Menziesa pojmał i osadził w celi więziennej w Garth, grożąc zabójstwem w razie nie podpisania zrzeczenia się pewnych ziem. Nigel Stewart ledwo uniknął kary śmierci za swe przestępstwa, uratowało go jedynie wstawiennictwo earla Atholl. Później Stewart podejrzewany był o zabicie swej żony Marioty i uwięziony we własnym Garth aż do śmierci w 1554 roku.
   Na przełomie XVI i XVII wieku wieża wykorzystywana była przez kolejne pokolenia Stewartów z Athole, aż do 1653 roku, kiedy to wybuchło rojalistyczne powstanie przeciwko rządom w Szkocji Olivera Cromwella. Rok później Garth okupował oddział 30 żołnierzy królewskiego pułkownika Henrego Wogana, na skutek czego wieża oblężona została przez oddziały Cromwella. Po krótkim ostrzale z dział Wogan skapitulował, lecz uszkodzona w trakcie walk wieża została wówczas opuszczona i popadła w ruinę. Pozostawała w takim stanie do 1880 roku, gdy podjęto pierwsze prace renowacyjne i zabezpieczające. Kolejne działania, które doprowadziły do prawie całkowitej odbudowy prowadzono w latach 50-tych i 60-tych XX wieku.

Architektura

   Garth zbudowano na nieprzystępnym cyplu, oddzielonym od okolicznych pól przez dwa wąwozy, którymi z północny na południe oraz ze wschodu na zachód przepływały nieduże strumienie, łączące się u podnóża wzgórza na południowy – wschód od wieży i wpadające nieco  dalej do rzeki Keltnie. Jedyna dogodna droga dojazdowa do Garth  prowadziła od północnego – zachodu i tam też szyję łączącą cypel z resztą terenu przecięto poprzecznym przekopem o szerokości około 7,5 metra. Prowadzić przez niego musiał drewniany most, być może w części zwodzony.
   Wieżę wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 12,7 x 9 metrów, przy sporej grubości murów, wahającej się pomiędzy 2 do 3,7 metrów. Wysokość wieży dochodziła do około 18 metrów. Prawdopodobnie pierwotnie otoczona była ona kamiennym murem o nieznanej grubości, poprowadzonym wzdłuż krawędzi wzniesienia. W jego południowej części znajdowała się mała furta wypadowa. Wejście do samej wieży umieszczono ze względów bezpieczeństwa ponad poziomem gruntu, gdzie dostępne było za pomocą zewnętrznych, drewnianych schodów, możliwych do usunięcia w razie zagrożenia.
   Wnętrze wieży zostało podsklepione zarówno na poziomie gospodarczego przyziemia, jak i na pierwszym piętrze, gdzie zwyczajowo umieszczona została aula (hall), najważniejsze pomieszczenie reprezentacyjne wieży w którym urządzano uczty, przyjęcia, uroczystości, czy też spotkania. Powyżej mieściły się prywatne komnaty mieszkalne, połączone z pozostałymi kondygnacjami schodami osadzonymi w grubości muru.

Stan obecny

   Odbudowana w połowie XX wieku wieża Garth znajduje się dziś w rękach prywatnych i wykorzystywana jest przez właścicieli jako letnia rezydencja. Jej zwiedzanie nie jest możliwe, a co więcej ukształtowanie terenu i gęsto rosnące drzewa znacznie utrudniają jej dojrzenie.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.

MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.