Historia
Wieża mieszkalna w Garth zbudowana została w drugiej połowie XIV wieku przez Alexandra Stewarta, earla Buchan, zwanego Wilkiem z Badenoch, czwartego syna króla Roberta II, zniesławionego między innymi zniszczeniem katedry w Elgin. Pomimo posiadania wielu innych siedzib, to właśnie w Garth Alexander miał w 1396 roku dokonać żywota.
W 1502 roku Nigel Stewart z Garth zaatakował pobliski zamek Weem, spalił go, a sir Roberta Menziesa pojmał i osadził w celi więziennej w Garth, grożąc zabójstwem w razie nie podpisania zrzeczenia się pewnych ziem. Nigel Stewart ledwo uniknął kary śmierci za swe przestępstwa, uratowało go jedynie wstawiennictwo earla Atholl. Później Stewart podejrzewany był o zabicie swej żony Marioty i uwięziony we własnym Garth aż do śmierci w 1554 roku.
Na przełomie XVI i XVII wieku wieża wykorzystywana była przez kolejne pokolenia Stewartów z Athole, aż do 1653 roku, kiedy to wybuchło rojalistyczne powstanie przeciwko rządom w Szkocji Olivera Cromwella. Rok później Garth okupował oddział 30 żołnierzy królewskiego pułkownika Henrego Wogana, na skutek czego wieża oblężona została przez oddziały Cromwella. Po krótkim ostrzale z dział Wogan skapitulował, lecz uszkodzona w trakcie walk wieża została wówczas opuszczona i popadła w ruinę. Pozostawała w takim stanie do 1880 roku, gdy podjęto pierwsze prace remontowe i zabezpieczające. Kolejne działania, które doprowadziły do prawie całkowitej odbudowy, miały miejsce w latach 50-tych i 60-tych XX wieku.
Architektura
Garth zbudowano na nieprzystępnym cyplu, oddzielonym od okolicznych pól przez dwa wąwozy, którymi z północny na południe oraz ze wschodu na zachód przepływały nieduże strumienie, łączące się u podnóża wzgórza na południowy – wschód od wieży i wpadające nieco dalej do rzeki Keltnie. Jedyna dogodna droga dojazdowa do Garth prowadziła od północnego – zachodu i tam też szyję łączącą cypel z resztą terenu przecięto poprzecznym przekopem o szerokości około 7,5 metra. Prowadzić przez niego musiał drewniany most, być może w części zwodzony.
Wieżę wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 12,7 x 9 metrów, przy sporej grubości murów, wahającej się w przyziemiu pomiędzy 2 do 3,7 metrów. Wysokość wieży dochodziła do około 18 metrów. Prawdopodobnie pierwotnie otoczona była ona kamiennym murem o nieznanej grubości, poprowadzonym wzdłuż krawędzi wzniesienia. W jego południowej części znajdowała się mała furta wypadowa, podczas gdy główna brama znajdowała się najpewniej na północy. Wejście do samej wieży umieszczono ze względów bezpieczeństwa ponad poziomem gruntu, gdzie dostępne było za pomocą zewnętrznych, drewnianych schodów, możliwych do usunięcia w razie zagrożenia.
Wnętrze wieży zostało podsklepione zarówno na poziomie gospodarczego przyziemia, jak i na pierwszym piętrze, gdzie jak w większości tego typu budowli umieszczona została aula (hall), najważniejsze pomieszczenie reprezentacyjne wieży w którym urządzano uczty, przyjęcia, uroczystości, czy też spotkania. Powyżej mieściły się prywatne komnaty mieszkalne, połączone z pozostałymi kondygnacjami schodami osadzonymi w grubości muru.
Stan obecny
Wyremontowana w połowie XX wieku, wieża Garth znajduje się dziś w rękach prywatnych i wykorzystywana jest przez właścicieli jako letnia rezydencja. Jej zwiedzanie nie jest możliwe, a co więcej ukształtowanie terenu i gęsto rosnące drzewa znacznie utrudniają jej dojrzenie. Przynajmniej jedna ze ścian wieży jest efektem odbudowy z XIX stulecia, zrekonstruowana musiała zostać cała korona murów, przekształcono lub odnowiono dużą część otworów okiennych i zapewne również portalowych. Częściowo zachował się mur otaczający przywieżowy dziedziniec.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of the heartland of Scotland, Malvern 1994.