Historia
Data budowy zamku, ani jego fundator nie są znani. Czasem podaje się, iż powstał on już w XII wieku, bardziej jednak prawdopodobne jest, iż pierwsze murowane zabudowania wzniesiono w pierwszej połowie XIV stulecia, kiedy to był własnością sir Reginalda de Cheyne. Po jego śmierci w 1345 (lub 1354 roku) jedna z jego córek na skutek małżeństwa wniosła Forse w posagu do rodu Keith, a na skutek kolejnych koligacji małżeńskich zamek przeszedł na własność rodu Sutherland. W drugiej połowie XVII wieku wybudowali oni dla siebie wygodniejszą siedzibę mieszkalną niż niegościnny, wietrzny i skromny zamek, który porzucili najdalej w XVIII stuleciu.
Architektura
Zamek zbudowany został na nieprzystępnym cyplu opadającym z trzech stron stromymi, prawie pionowymi klifami ku brzegom i wodom Morza Północnego. Ich prawie 50 metrowa wysokość zapewniała praktycznie całkowite bezpieczeństwo, a zarazem jedyną drogę dojazdową możliwą od północy, poprzez wąską szyję łączącą cypel z pozostałą częścią terenu. Szyję tą przegrodzono poprzecznym przekopem, ponad którym musiał funkcjonować drewniany, być może zwodzony most, prawdopodobnie podnoszony do niewielkiego budynku bramnego.
Zabudowania zamku usytuowano wzdłuż krawędzi cypla, pozostawiając pośrodku wąski i nieduży dziedziniec o trójkątnym kształcie. Tuż za przekopem wzniesiono prostokątną w planie wieżę mieszkalną, która swą masą osłaniała pozostałą, głębiej ulokowaną część zamku. Otrzymała w planie wymiary wnętrza 6,4 x 3,5 metra oraz ściany grube na 2,1 metra. Jej wysokość przypuszczalnie wynosiła nieco powyżej 9 metrów, natomiast kondygnacje porozdzielane były drewnianymi stropami układanymi na odsadzkach murów (przez co ich grubość malała w wyższych partiach). Wejście najpewniej umieszczono na poziomie piętra, od strony dziedzińca, gdzie musiały znajdować się drewniane schody lub drabina, łatwe do usunięcia w razie zagrożenia.
Oprócz wieży mieszkalnej na zamku znajdowały się jeszcze trzy budynki, wszystkie leżące na niżej położonym terenie, zapewne o funkcji gospodarczej i pomocniczej. Dwa po stronie wschodniej były dwuprzestrzenne, zaś jeden podłużny po stronie zachodniej dziedzińca dzielony był w przyziemiu na trzy pomieszczenia. Wejście do tego ostatniego możliwe było z poziomu gruntu do komory południowej, z której przedostać się można było do kolejnych pomieszczeń w tym samym trakcie. Wszystkie doświetlane były wąskimi, rozglifionymi do wnętrza, małymi otworami. Budynek północno – wschodni tworzył wraz z wieżą mieszkalną wąski i długi korytarz bramny, wiodący od mostu ku trójkątnemu w planie dziedzińcowi. Był on częściowo podsklepiony i mógł mieścić górną kondygnację na której być może osadzono mechanizm obsługujący bronę.
Stan obecny
Zamek Forse to obecnie skromne relikty wieży mieszkalnej dochodzące do kilku metrów wysokości. Dostęp do nich nie jest niczym ograniczony, uważać jednak trzeba na niezabezpieczone wysokie klify.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.
Strona internetowa caithness.org, Forse Castle, Caithness.