Historia
Nie wiadomo kiedy dokładnie zamek Findlater (fionn leitir – biały klif) został wzniesiony, musiało to jednak nastąpić przed 1246 rokiem, kiedy to pojawiły się o nim wzmianki w dokumentach finansowych królestwa (Exchequer Rolls). Prawdopodobnie zarządzał nim ród Sinclair, któremu w latach 60-tych XIII wieku król Aleksander III nakazał powiększyć obronność miejsca z obawy przed norweską wyprawą Haakon IV Starego. Pomimo tego najpewniej został zajęty i pozostawał poza jurysdykcją królestwa szkockiego do momentu podpisania układu z Perth w 1266 orku.
Ostatnim właścicielem zamku z klanu Sinclair był sir John Sinclair, zabity w 1411 roku w bitwie pod Harlow. W 1455 roku król Jakub II nadał Findlater sir Walterowi Ogilvy, pozwalając wzmocnić jego fortyfikacje. Potomkowie Waltera posiadali zamek do 1560 roku. Wówczas to Aleksander Ogilvy na skutek konfliktu z własnym synem wydziedziczył go i przekazał Findlater sir Johnowi Gordonowi. Ród tego ostatniego w 1562 roku zbuntował się przeciwko Marii Stewart, u której interweniował pozbawiony ojcowizny syn Aleksandra, James. Zamek został oblężony i zdobyty przez siły królewskie, a klęskę przypieczętowała przegrana Gordonów pod Corrichie w październiku tego samego roku. Sir John został stracony, zamek powrócił natomiast w ręce rodziny Ogilvy, choć już po około 40 latach został przez nich opuszczony z powodu wybudowania wygodniejszej siedziby w Cullen.
Architektura
Findlater wzniesiono na wysokim i skalistym cyplu, opadającym z trzech stron stromymi skarpami o wysokości około 15-27 metrów, ku wodom i brzegom Morza Północnego. Z lądem po stronie południowej łączyła go wąska szyja przecięta dwoma poprzecznymi przekopami. Szyję tą w późniejszym okresie średniowiecza obmurowano tworząc długi korytarz bramny, zapewne posiadający dwa zwodzone mosty przerzucane nad wspomnianymi przekopami.
Zasadnicza część zamku posiadała wymiary około 59 x 24,5 metra. Jego wąska, lecz długa przestrzeń zastawiona została zabudowaniami, zwłaszcza w zachodniej części cypla, gdzie usytuowano prostokątny w planie budynek, być może o wieżowym charakterze, posiadający czworoboczny ryzalit po stronie zachodniej. Po wschodniej stronie budynku rozciągał się wąski dziedziniec ograniczony od północy i południa kolejnymi zabudowaniami mieszkalno – gospodarczymi, między innymi stajniami i kaplicą.
Główny budynek zachodni na poziomie najniższej kondygnacji podzielony był na trzy podsklepione komory. Jedna z nich pełniła rolę kuchni, kolejna natomiast wyróżniała się brakiem portalu wejściowego, musiała więc być celą więzienną. Dostęp do niej wiódł jedynie przez właz w podłodze wnęki okiennej na górze. Drugą kondygnację także zajmowały trzy podłużne, podsklepione komory, oświetlane od strony morza całkiem dużymi oknami. Przypuszczalnie pełniły one rolę mieszkalną lub były przeznaczone dla urzędników miejscowych dóbr lub straży. Na trzeciej kondygnacji budynku znajdowała się reprezentacyjna aula, natomiast w ryzalicie funkcjonowały latryny, prawdopodobnie dostępne także z niezachowanej południowej części zabudowań.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowały się pozostałości murowanego przejazdu wzdłuż szyi cypla, relikty zabudowań i muru w jego północnej części, a przede wszystkim pozostałości głównego budynku mieszkalnego wraz z ryzalitem latrynowym, sięgające w najwyższych partiach kilkunastu metrów i mieszczące sklepione pomieszczenia dwóch najniższych kondygnacji. Niestety nie zachowała się południowa część budynku od strony bramy zamkowej, która obsunęła się do wody po stromych i niestabilnych skarpach. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.