Historia
Fincharn po raz pierwszy wspomniane zostało w źródłach pisanych (pod nazwą Fyncharne) w 1240 roku, jako jedno z dóbr przekazanych przez króla Aleksandra II Gillascopowi MacGilcristowi (dokument ten uchodzi za najstarsze zachowane potwierdzenie własności w regionie Argyll). Kolejnymi poświadczonymi właścicielami byli Ralph z Dundee oraz jego potomkowie, John i Gilbert z Glassary. W 1346 Fincharn zostało połączone z dawnymi dobrami Ewena, brata Gillascopa MacGilcrista, w jedną baronię Glassary. Ziemie te wraz z zamkiem w 1374 roku zostały nadane królewskim przywilejem Gilbertowi z Glassary, który zabezpieczył sukcesję córki Gilberta i jej męża Alexandra Scrymgeoura, konstabla Dundee i chorążego królestwa Szkocji. Ich potomkowie dzierżyli baronię aż do 1668 roku, choć w okresie tym zamek pozostawał już opuszczony.
Architektura
Budowlę wzniesiono na wąskim cyplu wbijającym się w południowe wody Loch Awe. Usytuowano ją w najwyższym punkcie skalistego wzniesienia z pozostawieniem niewielkiego niezabudowanego dziedzińczyka na górnej platformie po północno – wschodniej stronie głównego budynku, wytyczonego przez mur o grubości około 1 metra, wzniesiony z miejscowego kamienia łączonego wapienną zaprawą. Dojście do niego prawdopodobnie wiodło od południa, skąd wymijając podstawę skały po dość stromym stoku osiągalny był od północnego – zachodu. Po stronie południowo – zachodniej w skalnej formacji wykuto poprzeczny przekop o około 3 metrach szerokości, skąd prawdopodobnie brano także materiał budowlany. Jeśli przez przekop był przerzucany most zwodzony, mogła tamtędy do głównej wieży prowadzić alternatywna droga wejściowa wprost do wieży.
Głównym elementem Fincharn była prawie prostokątna w planie wieża mieszkalna, czy też tzw. dom halowy (hall house) o wymiarach 15,5/16 x 8,2 metra, zajmujący całą szerokość szczytu cypla i większą część jego długości. Mury budynku osiągnęły średnią szerokość 1,4 metra. Grubsza była jedynie tylna ściana północno – zachodnia, mająca około 2,1 metra szerokości, prawdopodobnie mieszcząca portal wejściowy i co najmniej jedną komorę w grubości muru, być może mieszczącą klatkę schodową. Wejście utworzono na poziomie skalistego podłoża od strony północnego dziedzińczyka. Zamykane było ono na drzwi, z możliwością ich blokowania ryglem osadzanym w otworze w murze. Drugie wejście jak wspomniano powyżej mogło ewentualnie prowadzić od wschodu. Budynek najprawdopodobniej posiadał jedynie dwie kondygnacje. Pomimo, iż nie zachowały się ślady jego zwieńczenia, założyć można, iż mury zakończone były przedpiersiem z krenelażem i chodnikiem obronnym.
Wnętrze najniższej kondygnacji doświetlane było co najmniej jednym niewielkim, rozglifionym do wnętrza otworem szczelinowym o wysokości 0,8 metra i przykryte drewnianym stropem. Z powodu braku kominka, latryny i słabego oświetlenia, zapewne pełniło funkcje magazynowo – spiżarniane. Pierwsze piętro wypełniała sala o wymiarach 9 x 5 metrów, oświetlana szeregiem większych już okien, także rozglifionych do wnętrza, ale o półkolistych zwieńczeniach. Ciężkie do identyfikacji relikty nadproża po stronie północno – wschodniej mogą być pozostałością funkcjonującego tam niegdyś kominka, choć z uwagi na XIII-wieczne początki budowli, ogrzewanie auli mogło być raczej zapewnione poprzez centralnie umieszczone, otwarte palenisko, z którego dym uchodził przez lufcik w powale dachu. Nadproże mogło być natomiast przejściem do komory w grubości muru, podobnej do tej znajdującej się na parterze.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego przetrwały jedynie słabo zachowane relikty skromnego niegdyś zamku, w postaci murów wschodniej i północnej ściany domu halowego z widocznymi otworami okiennymi i otworami mocującymi belki stropów. Czytelny pozostaje także wykuty w skale przekop. Wstęp na teren Fincharn jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Kirkhope J., Millar H. B., Fincharn Castle, „Discovery Excav Scot”, 1964.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Monuments, volume VII, Mid Argyll and Cowal, Edinburgh 1992.