Historia
Nie jest znany fundator wieży mieszkalnej Fedderate, ani dokładny czas jej powstania. Miejscowe dobra od końca XIII i początku XIV wieku należały do rodu Crawfordów, cechy stylistyczne wieży wskazują jednak, iż została ona zbudowana dopiero w XV stuleciu. Być może do jej powstania przyczynił się pierwszy znany laird Fedderate, William Crawford, który posiadał miejscową baronię od 1474 do 1519 roku. Odnaleziona na jednym z kamieni data 1557 (mylnie odczytywana jako 1257), zapewne odnosiła się do bliżej nieznanej przebudowy wieży.
Po Williamie Crawford właścicielami Fedderate było trzech kolejnych jego potomków: Thomas, George i William, lecz w 1573 roku miejscowe dobra znajdowały się już w rękach Korony. William Crawford utracić miał baronię z powodu problemów finansowych. Zmuszony został sprzedać Fedderate Alexandrowi Irvine z Drum, co zakwestionował później jego syn George, podobno zmuszając królewskiego posłańca, nakazującego przekazanie wieży, do zjedzenia listów monarchy. Prawdopodobnie siłowe odebranie budowli Crawfordom zlecono earlowi Huntly, gdyż w kolejnych latach, pod koniec XVI wieku, na wieży siedzieli już Irvinowie.
Funkcje mieszkalne wieża pełniła do około pierwszej połowy XVII wieku. Następnie opuszczona, miała zostać wysadzona w powietrze w 1689 roku, w celu ułatwienia pozyskania materiału budowlanego lub uniemożliwienia wykorzystania militarnego przez jakobickich powstańców.
Architektura
Wieżę wzniesiono na relatywnie płaskim terenie, ale w otoczeniu podmokłych i bagiennych terenów. Pierwotnie otoczona była nawodnioną fosą poprzez którą droga dojazdowa prowadziła po północno – zachodniej grobli i drewnianym moście, zapewne zwodzonym. Sama wieża otrzymała w planie kształt litery L z charakterystycznymi zaokrąglonymi narożnikami, mierzący w planie 17,7 x 13,4 metra (główny blok o wymiarach wnętrza 13,3 x 10 metrów i skrzydło wielkości 8,6 x 8,3 metra), o murach grubych na 2,1 do 2,4 metra. Dolna część wieży posiadała pogrubiony cokół, mniej więcej w trzech czwartych wysokości przedzielona była gzymsem, a zwieńczenie wieży prawdopodobnie stanowiła dookolna galeria obronna schowana za przedpiersiem z krenelażem. Najpewniej posiadała także charakterystyczne dla szkockich wież mieszkalnych murowane poddasze, węższe od trzonu wieży, by zapewnić miejsce dla wspomnianej galerii, czy też chodnika obronnego.
Wnętrze wieży podzielone było na każdej kondygnacji na większe pomieszczenie w głównym bloku północnym i mniejsze pomieszczenie w skrzydle południowym. Parter i pierwsze piętro zwieńczone zostało sklepieniami kolebkowymi, natomiast wyższe kondygnacje rozdzielały płaskie drewniane stropy. Wejście usytuowano nie w najczęściej spotykanym miejscu, czyli w kącie utworzonym przez oba skrzydła, lecz po stronie zachodniej, na poziomie gruntu. Wiodło ono bezpośrednio do pomieszczenia gospodarczego, najpewniej kuchni, wyposażonej w spore palenisko. Obok znajdowało się przejście do większej komory spiżarnianej oraz do cylindrycznej klatki schodowej prowadzącej na górne kondygnacje, osadzonej w grubości muru na granicy obu skrzydeł wieży.
Pierwsze piętro zajmowane było przez komnatę dzienną, aulę (hall) o wymiarach 8,8 x 5,5 metra, wysoką na około 5,2 metra, oraz mniejszą komnatę prywatną w skrzydle południowym. Podobny podział zastosowano na drugim piętrze, gdzie znajdowały się pomieszczenia mieszkalne o bardziej prywatnym charakterze. Na obu tych kondygnacjach utworzono też w grubości murów liczne komory, latryny (w narożniku za kominem kuchennym) i wnęki. Oświetlenie zapewniały niewielkie, czworoboczne, podobne do szczelin okna, przy czym te na reprezentacyjnym pierwszym piętrze wyposażone były od wnętrza w boczne siedziska osadzone we wnękach.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowały się dwa narożne fragmenty wieży o wysokości około 9 metrów, wyrastające z kopca, będącego zwałowiskiem ziemi i gruzu z zawalonej środkowej części budowli. Być może ukrywają się pod nim relikty najniższej kondygnacji wieży. Fosa i prowadząca przez nią grobla nie są już czytelne w terenie. Wstęp na teren ruiny jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.