Historia
Opactwo Fearn ufundowane zostało w latach 20-tych XIII wieku przez Farquharda, earla Ross, lecz już po kilku latach, w 1238 roku, za drugiego opata Malcolma z Nigg relokowane zostało w nowe, korzystniejsze miejsce w pobliżu Tarbert. Wpływ na to miały konflikty pomiędzy miejscowymi klanami oraz żyźniejsze ziemie, niż te które oferowała pierwotna lokacja. Konwent utworzyli mnisi premonstrateńscy przybyli z z klasztoru Whithorn, co poskutkowało wieloletnimi kontaktami pomiędzy obydwoma zgromadzeniami.
W czasach Williama III, earla Ross i opata Marka podjęto gotycką przebudowę klasztoru. Prace ruszyły w 1338 roku, a zakończyły się w czasie rządów opata Donalda Pupilla w 1372 roku. Pomimo tego rozbudowa trwała także w XV wieku. Opat Finlay M’Faed, wyznaczony na stanowisko w 1442 roku, wybudował krużganki, kaplicę św. Michała oraz wprowadził do kościoła opackiego organy wraz z bogatym późnośredniowiecznym wyposażeniem sprowadzonym z Flandrii.
Na początku XVI wieku przewodzenie opactwu powierzono zaledwie parunastoletniemu Patricowi Hamiltonowi, synowi earla Arran. W 1528 roku w wieku 26 lat został on spalony w St Andrews jako heretyk, stając się pierwszym męczennikiem szkockiej reformacji. Z jej powodu w ciągu kolejnych lat zabudowania opactwa popadły w zaniedbanie. By temu zaradzić na opata wybrano biskupa Ross, Roberta Cairncross, rekomendowanego przez króla i papieża, w nadziei, iż biskupie dochody powstrzymają Fearn od dalszego upadku. Zrezygnował on jednak z opactwa w 1545 roku i wkrótce zmarł, a 15 lat później szkocka reformacja doprowadziła do abolicji w kraju religii katolickiej. Ostatnim opatem komendatoryjnym był w 1597 roku Walter Ross z Morangy, lecz pełnił ten urząd jedynie tytularnie. Zabudowania klasztorne wkrótce popadły w ruinę, funkcjonował jedynie kościół klasztorny pełniący rolę świątyni parafialnej. Rolę tą pełnił do XVIII wieku, kiedy to z powodu złego stanu technicznego w 1742 roku zwaliło się sklepienie zabijając 50 osób.
Architektura
Kościół klasztorny był bardzo prostą budowlą na planie prostokąta o długości 29,2 metra i wewnętrznej szerokości 7,9 metra, bez wydzielonego prezbiterium, podziału na nawy, czy też wieży. Jego oświetlenie zapewniały wąskie i wysokie okna lancetowate i ostrołukowe, z których najciekawiej prezentowały się cztery w ścianie wschodniej, umieszczone w rzędzie, o równej wysokości i szerokości. Okna w ścianach północnej i południowej przepruto nieregularnie, jako otwory jedno, dwu i trójdzielne.
Największą z dobudówek kościelnych była umieszczona w 1485 roku po stronie południowej kaplica św. Michała, wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 9,7 x 7 metrów i połączona z korpusem kościoła ostrołuczną arkadą o szerokości 4,2 metra. Kolejna kaplica, dobudowana prawdopodobnie na początku XVI wieku, znalazła się po stronie południowo – wschodniej kościoła, gdzie zablokowała dwa starsze okna. Trzecią kaplicę grobową umieszczono na północnym – wschodzie, przy czym jej dwie ściany utworzono z przebudowania starszych przypór kościoła.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachował się dawny kościół klasztorny, odbudowany po katastrofie budowlanej z XVIII wieku. Prace te dotyczyły zwłaszcza ściany południowej i zachodniej, konstrukcji dachowej i szczytu wschodniego. W stanie ruiny pozostawiono trzy kaplice po stronie północnej i południowej, natomiast po zabudowaniach klauzury nie pozostał żaden ślad.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fawcett R., Scottish Abbeys and Priories, London 2000.
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 2, Edinburgh 1896.
Salter M., Medieval abbeys and cathedrals of Scotland, Malvern 2011.
Strona internetowa canmore.org.uk, Fearn Abbey.