Historia
Wieża wybudowana została pod koniec XV lub na początku XVI wieku przez członka rodu Ross, którego potomkowie przyjęli później pochodzące od nazwy miejscowych dóbr nazwisko Fairlie. Zamieszkiwali oni w wieży do około połowy XVII wieku, po czym Fairlie przeszło od 1656 roku na własność rodziny Boyle. W 1672 roku potwierdzenie prawa do wieży, obwarowań (fortalice) i dworu uzyskał John Boyle of Kelburn. Funkcje mieszkalne wieża pełniła prawdopodobnie do około połowy XVIII stulecia.
Architektura
Wieża zbudowana została na niezbyt wyniosłym wzniesieniu górującym nad przepływającym po stronie południowej strumieniem Fairlie i łączącym się z nim na południowym – wschodzie potokiem Glaisdale Burn. Była to dość prosta budowla wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 13,8 x 8,8 metra i wysokości 12,6 metra, sięgającej dwóch rzędów uskokowych wsporników podtrzymujących przedpiersie, niegdyś zwieńczone krenelażem kryjącym obronną galerię. Narożniki wieży zaokrąglono, tworząc z nich podstawy dla nadwieszanych bartyzan.
Wejście do wnętrza przepruto pośrodku ściany południowej na poziomie gruntu, zignorowano więc możliwość powiększenia obronności wieży poprzez dodanie zewnętrznych, łatwo demontowanych w razie zagrożenia schodów prowadzących na górne kondygnacje. Za portalem wejściowym znajdował się nieduży przedsionek będący łącznikiem z klatką schodową umieszczoną w grubości muru oraz z dwoma komorami spiżarnianymi o równej wielkości, wypełniającymi przestrzeń parteru wieży. Obie komory zaopatrzono w po trzy półki ścienne oraz wąskie otwory strzelcze: dwa w pomieszczeniu zachodnim i jeden we wschodnim. Dodatkowo w komorze wschodniej znajdowały się drugie, wąskie schody wiodące na górną kondygnację.
Pierwsze piętro, jak w większości szkockich wież mieszkalnych, w dużej części wypełniało pomieszczenie dzienne o reprezentacyjnym charakterze (hall). Było ono przykryte prostym stropem, ogrzewane kominkiem osadzonym w ścianie zachodniej i oświetlane przez trzy okna o głębokich wnękach z bocznymi, kamiennymi siedziskami. Nieco bardziej nietypowym rozwiązaniem było przeznaczenie wschodniej części pierwszego piętra na wąską kuchnię z obszernym paleniskiem i piecem. Była ona skomunikowana z główną cylindryczna klatką schodową.
Drugie piętro zajmowane było przez dwie komnaty przykryte płaskimi, drewnianymi stropami i rozdzielonymi cienką, drewniana ścianką działową. Każda z nich ogrzewana była osobnym kominkiem i zaopatrzona w latryny, lecz izba wschodnia była mniejsza i oświetlana mniejszą ilością okien. Podobny układ posiadało mieszkalne trzecie piętro wieży.
Stan obecny
Wieża zachowała się do dnia dzisiejszego w niezadaszonym i pozbawionym części przedpiersia, ale ogólnie dość dobrym stanie, a co więcej w ostatnim czasie przeprowadzono jej renowację, w trakcie której wzmocniono i skonsolidowano mury oraz usunięto zalegający wewnątrz gruz. Prawdopodobnie miał to być wstęp do dalszych prac remontowych, których jak na razie nie przeprowadzono. Od strony zewnętrznej wieża pozbawiona jest oznak nowożytnych przekształceń, która ograniczały się do wnętrza, a szczególnie układu pierwszego piętra.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
McNicol D., Fairlie Castle, Standing building recording and watching brief, „Discovery Excav Scot”, vol. 18, 2017.