Historia
Dobra Evelick u schyłku średniowiecza należały do potomków earlów Crawford z rodu Lindsay, którego przedstawiciele ufundowali wieżę mieszkalną. Czas jej powstania jest różnie określany, od początku XVI wieku do około 1560 roku, podczas gdy przydomek „z Evelick” używany był już od 1497 roku, co wskazywałoby na funkcjonowanie tutaj jakiejś starszej, nieznanej siedziby.
W 1621 roku potwierdzenie posiadania dóbr Evelick wraz z wieżą, obwarowaniami (fortalice) i dworem otrzymał Alexander Lindsay, biskup Dunkeld, syn Johna Lindsaya, lairda Evelick. Brał on udział w koronacji Karola I, był też dopuszczony do rady królewskiej, dlatego w Evelick zapewne przebywał rzadko, podróżując głównie między Dunkeld, Perth a stolicą.
W 1666 roku Andrew Lindsay otrzymał godność baroneta. Paręnaście lat później jego syn o imieniu Thomas zamordowany został w Evelick przez przyrodniego brata Jamesa Douglasa, który dźgnął go nożem pięć razy, wsadził głowę do wrzącej wody i następnie zmiażdżył kamieniem. Za ten czyn James został ścięty w 1682 roku w Edynburgu. Ostatni z przedstawicieli rodu również zginął tragiczną śmiercią, utopiwszy się w 1799 roku. Prawdopodobnie po tym wydarzeniu wieża mieszkalna została opuszczona i popadła w ruinę.
Architektura
Wieżę wzniesiono blisko północnego brzegu niewielkiej rzeki Evelick Burn, w jej płytkim zakolu otaczającym budowlę od południa i zachodu. Usytuowano ją na dość płaskim terenie, otoczonym jednak przez liczne wzgórza, które ukrywały ją przed wzrokiem potencjalnych wrogów.
Wieżę wzniesiono na planie litery L z dwoma skrzydłami zetkniętymi narożnikami oraz cylindryczną wieżyczką schodową wciśniętą w utworzony przez nie południowo – zachodni kąt. Większe ze skrzydeł miało w planie wymiary 11,2 x 7,3 metra, mniejsze zaś 6,3 x 6,2 metra, przy grubości murów na poziomie przyziemia wynoszącej 1,3 metra. Wieża osiągnęła wysokość trzech kondygnacji, zwieńczonych dwuspadowymi dachami ponad każdym ze skrzydeł (najprawdopodobniej nie pozostawiono miejsca na galerię obronną). Cechą charakterystyczną zewnętrznych elewacji wieży było przeprucie ich znaczną ilością otworów strzeleckich, przeważnie o eliptycznym, horyzontalnym kształcie. Wejście osadzono w wieżyczce schodowej na poziomie gruntu.
Wewnatrz najniższą kondygnację skrzydła południowo – zachodniego zajmowała podsklepiona kuchnia z paleniskiem w murze południowym oraz kolejne dwa pomieszczenia w skrzydle północno – wschodnim, oba przykryte sklepieniami kolebkowymi. Najpewniej pełniły one funkcje gospodarcze, w odróżnieniu od reprezentacyjnej auli (hall) na pierwszym piętrze. Była to komnata dzienna, ogrzewana jednym lub dwoma kominkami, przeznaczona do spożywania posiłków, urządzania przyjęć, witania gości itp., sąsiadująca z komnatą o bardziej prywatnym charakterze w drugim skrzydle. Trzecią kondygnację tradycyjnie zajmowały komnaty mieszkalne. Wszystkie je zaopatrzono w kominki oraz w latryny. Powyżej znajdowało się jeszcze poddasze, najpewniej przeznaczone na magazyn lub izby dla służby.
Stan obecny
Wieża zachowała się w postaci daleko posuniętej ruiny, co gorsza bardzo zaniedbanej i grożącej kolejnymi zawaleniami (obecnie zawalone i zniszczone są wszystkie podziały wewnętrzne, stoi natomiast duża część ścian obwodowych). Widoczne są także na niej ślady co najmniej dwukrotnej nowożytnej przebudowy (między innymi powiększona część okien), a część elementów architektonicznych z wieży użyta została w pobliskim gospodarstwie z XVIII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.