Historia
Kościół św. Moluaga (Teampull Mholuaidh) zbudowany został prawdopodobnie w XIV wieku, choć nie można wykluczyć także wcześniejszej, nawet XII-wiecznej daty powstania (układ świątyni zbliżony jest do katedry z Garðar na Grenlandii, datowanej na pierwszą połowę XII wieku). W późnym okresie nowożytnym kościół przestał być użytkowany i popadł w ruinę. Jego odbudowę przeprowadzono na początku XX wieku.
Architektura
Kościół zbudowany został na planie prostokąta jako budowla salowa, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium. Układ świątyni wzbogacony został jednak dzięki niewielkiej, prostokątnej zakrystii dostawionej do wschodniej części ściany północnej oraz również małej kaplicy, usytuowanej we wschodniej części ściany południowej. Od zachodu i w narożniku południowo – zachodnim, a także przy ścianie wschodniej utworzono pochyły cokół. Wnętrze kościoła było obszerne, otrzymało 13,4 metrów długości i 5,4 metrów szerokości, przy murach grubości 0,9 metra. Wysokości ścian do okapu dachu wyniosła 4,8 metra.
Wejście do nawy umieszczono w tradycyjnym miejscu, w zachodniej części ściany południowej. Otrzymało 0,8 metra szerokości, wewnętrzne rozglifienie i półkoliste zwieńczenie. Ponadto elewacje przepruto wąskimi, półkoliście zamkniętymi oknami o wewnętrznych rozglifieniach. Po jednym takim otworze umieszczono w korpusie z każdej strony świata, a dodatkowe małe otwory szczelinowe doświetliły aneksy (jeden w zakrystii, dwa w kaplicy). Po dwa małe, czworoboczne okna przebito także nad kaplicą i zakrystią, mogą być one jednak wtórne. Oprócz otworów okiennych w elewacjach pozostawiono małe otwory maczulcowe, wykorzystywane w trakcie budowy do mocowania rusztowań.
Wewnątrz w południowej części ściany wschodniej korpusu utworzono małą wnękę ścienną, zapewne przeznaczoną na kościelne precjoza. Zakrystia skomunikowana była z prezbiterialną częścią kościoła przejściem o szerokości 0,7 metra. W jej wnętrzu w ścianie południowej utworzono ścienną półkę na świecę oraz dodatkową wnękę w ścianie zachodniej. Kaplica południowa dostępna była jedynie z zewnątrz.
Stan obecny
Dzięki przeprowadzonym pracom renowacyjnym, kościół jest dziś zadaszoną, w pełni zachowaną budowlą, z odnowioną częścią detali architektonicznych (portal wejściowy do nawy i kaplicy, okno północne, południowe i wschodnie korpusu). Zabytek pełni obecnie funkcje sakralne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 1, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.