Historia
Dun Ardtreck wzniesione zostało w epoce żelaza, około II-I wieku p.n.e. Była to budowla mieszkalno – obronna, budowana w relatywnie szybkim czasie w celu ochrony dobytku i życia członków klanu lub małego plemienia oraz z obawy przed uprowadzeniem i popadnięciem w niewolę. Wzniosła go miejscowa celtycka ludność tworząca społeczność żyjącą głównie z wypasu bydła i owiec, mniejszych upraw rolniczych, rybołówstwa i polowań na dzikie zwierzęta. Zapewniał on względnie dobre warunki obronne przed nagłymi atakami mniejszych grup napastników, nie był jednak przystosowany do odpierania długotrwałych oblężeń.
Nie wiadomo kiedy i z jakiego powodu Dun Ardtreck został opuszczony, lecz ślady ognia wskazują, iż koniec budowli nastąpić mógł w gwałtownych okolicznościach. Po przerwie w użytkowaniu został ponownie zamieszkany około połowy II wieku n.e. i nieznacznie przebudowany, czy też odnowiony, choć zapewne nie do swego pierwotnego wyglądu, a jedynie w skromniejszym rozmiarze. Między innymi wzniesiono wówczas rampę ułatwiającą dostanie się do budowli. Odnalezione ślady aktywności z okresu wczesnego średniowiecza wskazują, iż także w tamtym czasie mógł być przejściowo zamieszkiwany, prawdopodobnie aż do około VI wieku n.e.
Architektura
Broch czy też dun zbudowany został w zachodniej części wyspy Skye, na nadmorskim klifie o wysokości 15-21 metrów, usytuowanym w północnej części półwyspu. Od reszty pokrytego wrzosowiskami trenu, skaliste wzniesienie na którym wzniesiono obwarowania, oddzielała podmokła, bagnista depresja. Dostęp do wzgórza od strony lądu zabezpieczony był stromymi uskokami terenu, poza stroną południowo – wschodnią, gdzie niewielką rozpadlinę o szerokości około 1,5 metra wykorzystano jako bramę wjazdową. Wzdłuż krawędzi uskoków wzniesiony został mur o grubości 1,8 metra, odcinający bezpośredni dostęp do budowli.
Prawie pionowa zachodnia nadmorska skarpa wpłynęła na kształt Dun Ardtreck, który wzniesiony został nie na planie pełnego koła, ale półokręgu, czy też podkowy, poprzez dopasowanie odcinków murów do urwiska. Skłoniło to do przypuszczeń niektórych badaczy o przejściowej formie półkolistych dunów (także Dun Grugaig, Dun an Ruigh Ruaidh), będących jakoby prototypami późniejszych kolistych brochów. Wydaje się jednak bardziej prawdopodobne, iż budowniczowie Dun Ardtreck dostosowali obwarowania do naturalnych warunków terenu i dopasowali swą siedzibę do kształtu wzniesienia, a nie brali udział w procesie ewolucji budowli o niewyszukanej w zasadzie formie. Nie można także wykluczyć, iż Dun Ardtreck pierwotnie był typowym brochem, lecz na którymś etapie uległ częściowemu zawaleniu po obsunięciu się do morza skarpy.
Półkolisty mur wzniesiono z nieobrobionych kamieni polnych układanych bez użycia zaprawy, ze szczelinami wypełnianymi mniejszymi kamieniami i gruzem. Długość budowli na linii wschód – zachód wynosiła około 10,7 metra, a z północnego – zachodu na południowy – wschód około 13,4 metra. Mury otrzymały około 3,3 metra grubości u podstawy z wejściem przeprutym po stronie wschodniej. Pierwotnie istniała możliwość blokowania jego drzwi ryglem osadzanym w dziurze muru. Po północnej stronie wejścia, w grubości muru utworzono komorę, zapewne przeznaczoną dla straży, a z obu stron galerie (korytarze) o szerokości 0,8-0,9 metra, przypuszczalnie przeznaczone do poruszania pomiędzy kondygnacjami i służące jako spiżarnie. Wewnątrz głównego pomieszczenia Dun Ardtreck nie odnaleziono śladów paleniska.
Stan obecny
Ruiny budowli zachowały się do wysokości zaledwie około 2,4 metra, z wnętrzem prawie całkowicie zasypanym gruzem ze zniszczonych murów i ścianą zachodnią zawaloną wraz z obsuwającym się do morza klifem. Wstęp na teren reliktów Dun Ardtreck jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
MacSween A., The Brochs, Duns and Enclosures of Skye, „Northern Archaeology” 5/6, 1985.
Ritchie J., Brochs of Scotland, Aylesbury 1988.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.