Duchal – zamek

Historia

   Dobra Duchal co najmniej od drugiej połowy XII wieku należały do rodu Lyle, którego przodek, niejaki Radulphus lub Radulfus de Insula, wspomniany został w źródłach pisanych w 1170 roku. Jeśli zamek wówczas już istniał to z pewnością była to jedynie prosta drewniana konstrukcja typu motte. Murowany zamek prawdopodobnie zaczęto budować w XIII wieku, być może z inicjatywy znanego z dokumentów Ralpha de Insula z Duchal, żyjącego w czasach panowania Aleksandra II.
   W XV wieku status rodziny Lyle znacznie się podniósł. W 1445 roku Robert Lyle otrzymał tytuł lorda od króla Jakuba II, a jego syn, także o imieniu Robert, był zaufanym doradcą Jakuba III i członkiem rady królewskiej. Po śmierci władcy w 1488 roku w bitwie pod Sauchieburn, Roberta wyznaczono na opiekuna małoletniego Jakuba IV i zarządcę państwa (lord High Justiciar of Scotland). Jego dobra passa zakończyła się, gdy postanowił przyłączyć się do antykrólewskiego buntu earla Lennox. Wojska Jakuba IV wpierw zajęły zamek Crookston należący do Lennoxa, a następnie rozpoczęły oblężenie Duchal, prowadzone przy użyciu dwóch potężnych dział z których jednym była Mons Meg, olbrzymia bombarda wykonana w połowie XV wieku i podarowana władcy Szkocji przez księcia Burgundii Filipa Dobrego. Ostatecznie obrońcy zamku poddali się, a ród Lyle utracił swe dobra, przekazane Robertowi Cunningham, drugiemu lordowi Kilmaurs, a później drugiemu earlowi Glencairn. Konfiskata Duchal nie trwała jednak długo i w 1491 roku lord Lyle odzyskał swój rodowy zamek. Co więcej stosunki z władcą poprawiły się na tyle, iż w 1497 roku Jakub IV odwiedził Duchal, a rok wcześniej na zamku powiła syna jego kochanka, Marion Boyd z Bonshaw.
   W 1544 roku John Lyle, trzeci lord Lyle sprzedał zamek Johnowi Porterfield, który zmarł w 1575 roku pozostawiając Duchal swej drugiej żonie, Jean Knox z Ranfurly. Ta jednak zamieszkiwała wówczas w Porterfield gdzie miała swój wdowi dom. Pozbawiony należytej ochrony zamek został w 1578 roku zaatakowany i spalony przez Jamesa Cunninghama, siódmego earla Glencairn w ramach zatargu Cunninghamów z Porterfieldami. Prawdopodobnie odbudowano go później, gdyż został przedstawiony w dobrym stanie na mapie Timothego Ponta z końca XVI wieku. Użytkowany jeszcze w XVII wieku, z początkiem XVIII stulecia został opuszczony ze względu na zbyt surowe warunki mieszkalne jak na nowożytne wymagania i popadł w całkowitą ruinę.

Architektura

   Zamek usytuowano w dolinie na bardzo wąskim półwyspie, ciasno otoczonym przez wody rzeki Blacketty łączącej się w pobliżu z Green Waters. Zajmował on wydłużony obszar o powierzchni około 64 x 27,4 metra, otoczony owalnym w planie, dość nieregularnym obwodem muru obronnego, który miał znaczną grubość dochodzącą do około 1,5 – 2 metrów. Po stronie zachodniej, gdzie możliwe było poprowadzenie jedynej dogodnej drogi dojazdowej, zabezpieczono się przekopaniem fosy, natomiast samą bramę utworzono w narożu północno – zachodnim, w budynku bramnym o wymiarach około 6×6 metra. Z pozostałych trzech stron ochronę zamku wzmacniały wysokie, nadrzeczne stoki.
   Mur obronny obejmował dziedziniec o w miarę równym podłożu, za wyjątkiem części południowo – wschodniej wywyższonej od reszty terenu na nieco ponad sześć metrów. Usytuowany był tam czworoboczny budynek o wymiarach w planie około 11,5 x 9 metrów, najpewniej XV-wieczny donżon o wieżowym charakterze, odgrodzony od reszty dziedzińca dodatkowym murem obronnym, zamykającym narożnik zamku przeciwległy do bramy wjazdowej.

Stan obecny

   Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie niewielkie kamienne relikty zamku w postaci krótkich fragmentów muru obwodowego po stronie północnej i południowo – wschodniej oraz pozostałości południowej i częściowo zachodniej dolnej partii donżonu. Pomimo złego stanu zachowania wciąż można pośród nich dostrzec co najmniej dwa otwory strzelcze. Wstęp na teren dawnego zamku jest wolny, choć całość zarośnięta jest gęstą roślinnością i trudno dostępna z powodu pobliskich strumieni.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Alexander D., Duchal Castle (Kilmacolm parish): castle and gunloops, „Discovery Excav Scot”, 1993.

MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.