Historia
Zamek zbudowany został w pierwszej połowie XIV wieku, jako jedna z wielu, a przy tym jedna z najmniejszych fundacji obronnych sir Reginalda Cheyne. Pierwotnie zwany był także Dilred, Dilret lub Dilril, co być może pochodziło od szkockiego słowa „dildermot”, a to z kolei od gaelickiego „dolidh” lub „dolleir”, oznaczających „przeszkoda” lub „trudność”. Wiadomo, iż w 1464 roku zamek był w posiadaniu klanu Gunn, następnie przez krótki czas należał do Sutherlandów, a ostatecznie trafił w ręce klanu Mackayów, właścicieli Dirlot przez około dwa stulecia. Ci ostatni zamek uzyskać mieli za schwytanie buntownika i mordercy Alexandra Sutherlanda, co potwierdzone zostało w królewskim przywileju Jakuba IV z 1499 roku. Dirlot opuszczone zostało w drugiej połowie XVII wieku, zapewne z powodu zbyt surowych warunków mieszkaniowych.
Architektura
Zamek wzniesiono pośród torfowisk w zakolu doliny aluwialnej rzeki Thurso, na skalistym wzniesieniu górującym około 12-15 metrami nad raczej płaskimi okolicznymi terenami. Kamienne skarpy wzniesienia były równie nieprzystępne z każdej strony, lecz po stronie wschodniej dodatkowo opadały ku wartkiemu nurtowi rzeki, rozlewającej się po stronie północno – wschodniej w tzw. diabelskie jeziorko, rodzaj niewielkiej zatoki utworzonej przez nurt Thurso, a po stronie południowej, w odległości parudziesięciu metrów od zamku, skręcającej jednym z meandrów ku zachodowi.
Główną budowlą niewielkiego zamku była wieża mieszkalna o kształcie w planie prostokąta i wymiarach wewnętrznych jedynie 5,5 x 3 metry, przy dość grubych murach o szerokości około 2 metrów. Jej wnętrze przypuszczalnie podzielone było na trzy kondygnacje użytkowe, prawdopodobnie o typowym dla średniowiecza układzie z gospodarczym przyziemiem, reprezentacyjnym pierwszym piętrem i prywatnym, mieszkalnym drugim piętrem.
Wieża usytuowana była w północno – zachodniej części wzniesienia, natomiast południowo – wschodnią partię zajmował nieduży, otoczony kamiennym murem dziedziniec o długości 12,2 metrów i szerokości 7,3 metra. Wejście w jego obręb umieszczono po stronie północnej, tuż przy wieży która je zabezpieczała. Na dziedzińcu zapewne znajdowała się pomocnicza zabudowa gospodarcza (np. kuchnia, piekarnia, stajnie, domy służby), prawdopodobnie o konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. Podobne zabudowania mogły się również mieścić po stronie północno – zachodniej, na niżej położonym wąskim przygródku, chronionym ziemnym wałem i suchą fosą.
Dostęp do zamku raczej nie był możliwy po moście z przeciwległego, wysokiego brzegu, ze względu na jego znaczne oddalenie. Być może do wieży i sąsiedniego dziedzińca przedostawano się z niżej położonego przygródka za pomocą drabiny lub drewnianych schodów, opartych na stromym zboczu wzniesienia. Byłaby to komunikacja niezbyt dogodna i uciążliwa, ale znacznie zwiększająca bezpieczeństwo mieszkańców zamku.
Stan obecny
Zamek Dirlot nie zachował się do czasów współczesnych, obecnie podziwiać można jedynie skaliste wzniesienie wybijające się pośród okolicznych wrzosowisk. Widoczne są również relikty wału ziemnego po stronie południowo – zachodniej. Wstęp na teren dawnego zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Jamieson J., An Etymological Dictionary of the Scottish Language, Volume 2, Paisley 1879.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Miller B., Dirlot Castle – The Cheynes, Gunns, Sutherlands and Mackays, „Caithness Field Club Bulletin”, Vol 2, No 8/1980.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.