Historia
Pierwsze zabudowania obronno – mieszkalne powstać miały w Delgatie już w 1030 roku z inicjatywy earlów Buchan, lecz zostały zniszczone na początku XIV wieku przez króla Roberta I w trakcie pacyfikacji terenów północno – wschodniej Szkocji, będących oparciem jego politycznego przeciwnika, Johna Comyna, earla Buchan. Po przejęciu lokalnych dóbr Robert nadał je swoim własnym zwolennikom, a konkretnie sir Gilbertowi Hay z Erroll, późniejszemu lordowi wielkiemu konstablowi królestwa Szkocji. Prawdopodobnie odbudował on dawny zamek lub wzniósł bliżej nieznaną i niezachowaną nowszą budowlę.
Wieża mieszkalna w Delgatie wzniesiona miała zostać między 1570 a 1580 rokiem, choć w 1562 roku na zamku Delgatie przebywać miała królowa Maria Stuart. Mieszkała więc ona albo w starszej budowli albo prace rozpoczęto wcześniej i były już wówczas zaawansowane. Niekiedy uważa się także, iż wieża nie została wówczas wzniesiona od podstaw, a jedynie gruntownie przebudowana z zachowaniem części starszej konstrukcji.
Wieża przez cały XVII i większość XVIII stulecia należała do rodu Hay, biorącego czynny udział w burzliwym okresie historii Szkocji. W 1594 roku Francis Hay, dziewiąty earl Erroll skazany został za zdradę Jakuba VI w związku z udziałem w powstaniu, a w 1650 roku sir William Hay z Delgatie został ścięty wraz z markizem Montrose z powodu prób przywrócenia do tronu Karola II. Sama wieża w 1594 roku oblegana była przez sześć tygodni przez wojska królewskie Jakuba VI, co wymusiło w trakcie późniejszych napraw podparcie części jej ściany zachodniej.
Pomiędzy 1715 a 1745 Hayowie wspierali przegraną stronę w trakcie powstań jakobickich. Pomimo tego ich siedziba w Delgatie najpewniej nie doznała żadnych większych strat i zniszczeń, ucierpiał jedynie majątek rodu, na skutek czego w 1762 roku James Hay, piętnasty earl Erroll musiał sprzedać Delgatie Peterowi Gardenowi z Troup. Nowy właściciel przebudował wieżę, między innymi powiększając ją o nowożytne skrzydło. Kolejne modernizacje miały miejsce po 1798 roku, kiedy to nowymi właścicielami stała się rodzina Duff. W połowie XX wieku podupadła już budowla powróciła do pierwotnych właścicieli z rodu Hay, którzy przeprowadzili jej renowację.
Architektura
Wieża wzniesiona została na planie prostokąta wielkości 12,4 x 9,8 metra, o wysokości czterech głównych kondygnacji, rozdzielonych dwoma gzymsami obiegającymi całą budowlę. Zwieńczono ją wydatnym przedpiersiem opartym na profilowanych konsolach ponad którymi poprowadzono spiralny fryz, przepruty licznymi rzeźbionymi rzygaczami odprowadzającymi nadmiar wody deszczowej. W narożnikach przedpiersie przechodziło w cylindryczne bartyzany, dostępne z dookolnej galerii obronnej umieszczonej pomiędzy przedpiersiem a murowanym poddaszem.
Oryginalne wejście do wieży prawdopodobnie znajdowało się w ścianie zachodniej, na poziomie przyziemia, skąd dostać się można było do niewielkiej sieni przykrytej sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Sień połączona była z główną komorą przyziemia pełniącą rolę kuchni oraz z umieszczoną wewnątrz masywnych murów bardzo szeroką, cylindryczną klatką schodową łączącą wszystkie piętra. Wstawienie tak przestronnej klatki schodowej możliwe było wyłącznie dzięki bardzo grubym murom wieży, mającym od 2,4 do prawie aż 5 metrów szerokości.
Kuchnia wyposażona była w kominek i przykryta sklepieniem kolebkowym, natomiast główną komnatę na pierwszym piętrze (aulę) zwieńczono rzadko wykorzystywanym w szkockich wieżach mieszkalnych sklepieniem z ośmioma żebrami, podpartymi narożnymi wspornikami i spiętymi centralnym zwornikiem. Ponadto pomieszczenie na pierwszym piętrze wyposażono w kominek z wyrzeźbioną datą 1570, dwie komory w grubości muru po bokach komina z paleniska kuchennego, latrynę i okno w murze południowym. Dwie górne kondygnacje wieży porozdzielane zostały płaskimi, drewnianymi stropami, udekorowanymi pod koniec XVI wieku barwnymi polichromiami.
Stan obecny
Obecnie pierwotna wieża mieszkalna jest znacznie powiększona przez XVIII-wieczne skrzydło, przekształcona też została duże część jej okien, elewacje otynkowano, a większość wnętrz zmodernizowano (oryginalne polichromowane stropy przetrwały na drugim i trzeci piętrze w komnatach zwanych Tulipanową i Malowaną). Wieża znajduje się dziś pod opieką małej organizacji Delgatie Castle Trust, dzięki czemu otwarta jest dla zwiedzających. Organizowane też w niej są imprezy okolicznościowe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.