Historia
Cockburnspath już od czasów wczesnego średniowiecza należało do earlów March i Dunbar, którzy ponoć otrzymali miejscowe ziemie pod warunkiem wytępienia bandytów i złodziei z regionów Merse i Lothian. Utracili oni Cockburnspath wraz z rodowym zamkiem Dunbar w 1435 roku na rzecz Korony. George Dunbar, jedenasty earl Dunbar i March próbował co prawda jeszcze w tym samym roku odzyskać je wraz z pomocą angielskich oddziałów, lecz zamierzenie te nie udało się z powodu porażki w bitwie pod Piperdean.
W drugiej połowie XV wieku Cockburnspath przekazane zostało przez króla Jakuba II swojemu synowi Alexandrowi Stewartowi, a w ostatnich latach tego stulecia na miejscu starszej, jeszcze XIV-wiecznej budowli, zbudowana została późnośredniowieczna wieża mieszkalna. W 1503 roku została ona wraz z przyległymi ziemiami podarowana przez króla Jakuba IV jego małżonce, Margaret Tudor, lecz już od około 1530 roku znajdowała się w rękach rodu Home. Pretensje do własności Cockburnspath rościli sobie wówczas Douglasowie, gdyż po śmierci króla Jakuba IV w bitwie pod Flodden w 1513 roku, Margaret wyszła za mąż za sir Archibalda Douglasa, szóstego earla Angus. Sytuację majątkową dodatkowo skomplikowała w 1530 roku sprzedaż Cockburnspath przez Johna Home Williamowi Sinclair, który z kolei szesnaście lat później odsprzedał wieżę Georgeowi Douglas.
W trakcie wojny szkocko – angielskiej z lat 1543 – 1551 wieża była jeszcze obsadzona 3 tysięcznym garnizonem żołnierzy na żołdzie Douglasów, jednak już w drugiej połowie XVI wieku jej znaczenie zaczęło spadać. Po parokrotnej zmianie właścicieli została opuszczona około 1612 roku na rzecz pobliskiej, wygodniejszej rezydencji, a pod koniec XVIII wieku niestety w dużym stopniu rozebrano ją w celu pozyskania materiałów budowlanych.
Architektura
Cockburnspath była późnośredniowieczną wieżą mieszkalną, wzniesioną na planie prostokąta o wymiarach 10,6 x 8,8 metra i murach obwodowych o zróżnicowanej grubości od 1,8 do 2,1 metra. Usytuowano ją na wysokim, północnym brzegu niewielkiego strumienia. Byłaby to budowla typowa i nie wyróżniająca się, gdyby nie elewacje zewnętrzne na których oznaczono gzymsem kordonowym podział na kondygnacje, a zwłaszcza oryginalna elewacja przyziemia ściany północno – wschodniej, uformowanej na formę szerokiej uskokowej przypory o wysokości 4,9 metra.
Wnętrze wieży pierwotnie podzielone było na trzy główne kondygnacje oraz poddasze. W części parterowej mieściła się sklepiona kolebkowo, ciemna spiżarnia, dostępna z poziomu gruntu poprzez ostrołukowy portal w ścianie północno – wschodniej. Pierwsze piętro zajmowała, jak zawsze w tego typu budowlach aula (hall). Była to główna komnata wieży o funkcji reprezentacyjnej, w której skupiało się dzienne życie mieszkańców Cockburnspath. Jej oświetlenie zapewniały większe okna o prostokątnych ościeżach, osadzone w zwieńczonych półkoliście niszach, po bokach których znajdowały się kamienne siedziska (okno takie znajdowało się w ścianie północno – wschodniej). Podobne, choć nieco mniejsze okno oświetlało prywatną komnatę mieszkalną na drugim piętrze, rozdzieloną od auli drewnianym, płaskim stropem. Powyżej znajdowało się jeszcze murowane poddasze, na tyle wąskie, iż pozostawiało miejsce na dookolną galerię obronną chronioną krenelażem.
Do wieży od XVI/XVII wieku przystawiony był kamienny mur wydzielający nieduży dziedziniec, połączony na południowym – wschodzie wieży z prostokątnym, jednokondygnacyjnym budynkiem o wymiarach 21,3 x 5,5 metra i grubości murów wynoszącej około 1 metra. Jego wnętrze podzielono na trzy sklepione kolebkowo pomieszczenia zaopatrzone w wąskie otwory strzelcze. Kolejny jednokondygnacyjny budynek z dwoma pomieszczeniami umieszczono po stronie północno – wschodniej. Prawdopodobnie mieścił on stajnie.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie zaawansowanej ruiny. Prawie pełnej wysokości, czyli około do 12,2 metrów sięga ściana północno – wschodnia, natomiast przyległe do niej dwie ściany przetrwały już tylko na poziomie kondygnacji przyziemia, a mur południowo – zachodni widoczny jest jedynie w najniższych partiach. W odległości około 4 metrów od wieży znajdują się ruiny nowożytnej już zabudowy z XVII wieku. Wstęp na teren Cockburnspath jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Sixth report and inventory of monuments and constructions in the county of Berwick, Edinburgh 1915.
Strona internetowa douglashistory.co.uk, Cockburnspath Tower.