Historia
Sztuczną wyspę na której wzniesiono wieżę mieszkalną Clunie, na początku drugiej połowy XV wieku zamieszkiwać miała banda złodziei i grasantów. Po ich siłowym przegnaniu, na przełomie XV i XVI wieku z inicjatywy biskupa Jerzego Browna rozpoczęto prace nad wieżą, do której budowy prawdopodobnie czerpano materiały z ruin starszego zamku królewskiego na pobliskim wzgórzu Clunie. W 1507 roku na wyspie stanąć miała kaplica pod wezwaniem św. Katarzyny, a wznoszenie wieży oraz towarzyszących jej budynków pomocniczych zakończono około 1512-1514 roku.
W latach 60-tych XVI wieku, gdy przez Szkocję przetaczała się fala reformacji, Robert Crichton, biskup Dunkeld, przekazał Clunie swojemu krewnemu, Robertowi Crichtonowi, lordowi Adwokatowi Szkocji. Nowy właściciel wkrótce potem dokonał renesansowej przebudowy wieży, podnosząc jej standard mieszkalny zgodnie z nowożytnymi wymaganiami (między innymi dobudowano lukarny na dachach, wstawiono nowe kominki). Użytkowana przez potomków Crichtona, kolejną modernizację wieża przeszła w XVIII wieku (przepruto większe okna, zmaniono układ wnętrz, wzniesiono kuchnię na miejscu dawnej kaplicy). Unowocześnione Clunie zamieszkiwane było aż do XX wieku. Następnie zostało opuszczone przez właścicieli i doprowadzone do ruiny przez pożar zaprószony w latach 60-tych XX stulecia.
Architektura
Wieżę wzniesiono na niewielkiej wyspie w południowej części wód jeziora Loch of Cluny (Loch od Clunie). Pierwotnie otrzymała ona w planie kształt prostokąta, a od drugiej połowy XVI wieku formę litery L, składając się z głównego, prostokątnego bloku oraz przystawionego do niego na północnym – wschodzie kwadratowego aneksu z cylindryczną klatka schodową. Mury wieży osiągnęły w przyziemiu grubość 1,5 metra.
Wnętrze wieży podzielone zostało na trzy kondygnacje z dużymi, pojedynczymi komnatami w głównym bloku. Jak przeważnie w tego typu budowlach na poziomie sklepionego kolebkowo przyziemia usytuowano kuchnię z kominkiem, oświetlaną pierwotnie jedynie przez wąskie otwory szczelinowe. Wejście do niej prowadziło z dziedzińca przez ścianę wschodnią, a komunikację z wyższymi piętrami początkowo zapewniały proste schody umieszczone w grubości muru północnego. Najpewniej pierwsze piętro oryginalnie mieściło aulę (hall), czyli komnatę reprezentacyjną, a drugie piętro prywatną izbę mieszkalną.
Po dobudowaniu mniejszego skrzydła północno – wschodniego, stare wejście do wieży przestało funkcjonować, a nowe utworzono w cylindrycznej wieżyczce schodowej. Jego ochronę zapewniał wykusz nadwieszony na kamiennych konsolach na jednej z górnych kondygnacji. W czworobocznej dobudówce północno – wschodniej na pięciu kondygnacjach mieściły się niewielkie izby mieszkalne.
Wyspę otaczał mur wzniesiony z układanych bez użycia zaprawy kamieni, poprowadzony krawędziami, wzdłuż brzegu Loch od Clunie. W jego obrębie w północnej części znajdować się miała niewielka kaplica. Ponadto na wyspie mieścić się miał jeszcze spichlerz oraz niezbędna z uwagi na lokalizację wieży przystań. Przypuszczalnie w obrębie muru znajdowały się również pomniejsze, ale konieczne dla codziennego funkcjonowania rycerskiego majątku zabudowania, takie jak obory, stajnie, chlewy, piekarnia, czy chaty służby.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie niezadaszonej, niszczejącej ruiny, której obecny wygląd jest efektem przekształceń z XVI i XVIII-XIX wieku. Pierwotny wygląd zatarty został poprzez dostawienie bocznego skrzydła z klatką schodową, a zwłaszcza poprzez przeprucie dużych, prostokątnych okien. Na miejscu późnośredniowiecznej kaplicy stanął budynek nowożytnej kuchni, zaś wewnątrz samej wieży zmieniono oryginalną komunikację pomiędzy piętrami, zastosowano także nowy układ pomieszczeń (podzielenie przyziemia na dwie komory, przebudowa górnych kondygnacji). Wstęp na teren Clunie jest wolny, choć utrudniony z powodu położenia na wyspie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Strona internetowa canmore.org.uk, Loch Of Clunie.