Historia
Miejscowe dobra od końca XIII wieku należały do rodu Calders z Calder, murowaną wieżę mieszkalną wzniósł jednak dopiero William, siódmego thane Cawdor, po uzyskaniu królewskiego pozwolenia w 1454 roku. Możliwe jest jednak również, iż wieża powstała na miejscu starszej, XIV-wiecznej budowli lub też prace nad obecną wieżą mieszkalną rozpoczęto nieco wcześniej, w drugiej połowie XIV wieku. Wskazywałyby na to niektóre detale architektoniczne, a także pozostałości drzewa znajdującego się w piwnicy wieży. Badania wykazały, iż obumarło ono około 1372 roku, a jako iż wieża niejako otoczyła i zamknęła roślinę, byłaby to zarazem data jej budowy.
W 1510 roku Cawdor przeszło na własność rodu Campbellów za sprawą wymuszonego małżeństwa Muriel Calder, dziedziczki miejscowych włości, porwanej parę lat wcześniej przez sir Johna Campbella z Muckairn, trzeciego syna earla Argyll. W drugiej połowie XVI wieku wieża mieszkalna została znacznie rozbudowana o skrzydło północne i zachodnie przez kolejnego Johna Campbella, a w latach 1660-1670 po raz kolejny Cawdor zostało powiększone i przekształcone w stylistyce renesansowej przez sir Hugha Campbella. Następne modernizacje miały miejsce w XVIII i XIX stuleciu z inicjatywy wciąż zamieszkujących w Cawdor Campbellów.
Architektura
Wieżę usytuowano nad skalistym i stromym, wschodnim brzegiem rzeki Cawdor Burn, powyżej jej ujścia do Nairn. Chroniona od zachodu naturalnymi warunkami obronnymi terenu, z pozostałych stron została odcięta przekopem oraz zabezpieczona kamiennym murem biegnącym wzdłuż krawędzi stoku i fosy. Wzniesiono ją na planie prostokąta o wymiarach w planie 13,7 x 10,3 metra. Mur obronny wydzielał z każdej jej strony niewielki dziedziniec, w XVI wieku w północnej i zachodniej części pomniejszony przez dwa prostopadle do siebie przystawione budynki. Brama usytuowana została w kurtynie wschodniej, gdzie umieszczono zwodzony most przerzucany ponad przekopem.
Wejście do wieży umieszczono po stronie północnej, na poziomie gruntu, który jednak pierwotnie mógł być położony trochę niżej, a więc i wejście dostępne byłoby po paru drewnianych schodach lub drabinie. Jego ochronę zapewniał wykusz nadwieszony w górnej partii wieży, wiodąca zaś do niego mała komora posiadała w ścianie wnękę, być może przeznaczoną na składowanie amunicji i broni. Drugie, główne wejście (obecnie zamurowane) mogło się znajdować w ścianie wschodniej na wysokości pierwszego piętra. Zwieńczeniem wieży było przedpiersie z krenelażem, równe z wszystkimi elewacjami, bez wysunięcia na odstających wspornikach. W przedpiersiu przepruto jedynie liczne rzygacze do odprowadzania wody deszczowej, natomiast narożne półkoliste bartyzany (w górnej części ośmioboczne) są już dodatkiem późniejszym, pochodzącym z XVII wieku. Dodatkowo przy ścianie południowej i zachodniej nadwieszono dwa wykusze latrynowe.
Wewnątrz na poziomie przyziemia umieszczono tradycyjnie sklepioną kolebkowo spiżarnię. Jej oświetlenie zapewniały wyłącznie dwa otwory strzeleckie umieszczone w głębokich prostokątnych niszach w ścianie wschodniej (skierowanej na dziedziniec i drogę wjazdową). Co ciekawe znajduje pozostawiono w niej trzon starego drzewa, cisu, prawdopodobnie rosnącego tam jeszcze przed budową wieży. Po stronie północnej w grubości muru wieży utworzono niewielką sień wejściową z której przejście prowadziło do opisanej powyżej komory oraz do schodów i cylindrycznej klatki schodowej wiodącej na górne kondygnacje. Zamykana była ona przy schodach na żelazną kratę, zabraną z zamku Lochindorb, zniszczonego przez właścicieli Cawdor w 1457 roku.
Pierwsze piętro mieściło aulę (hall), zwieńczoną drewnianym, płaskim stropem komnatę reprezentacyjną, w której urządzano uczty, uroczystości, ważne spotkania i narady. Oświetlana była większymi oknami o nieznanej formie od wschodu i południa, ogrzewana kominkiem i zaopatrzona w latrynę osadzoną w grubości muru. Także drugie piętro zwieńczono drewnianym stropem. Mieściło ono zapewne prywatną komnatę, być może sypialnię pana wieży. Najwyższe trzecie piętro miało ponad sobą wysokie sklepienie kolebkowe, a ponad nim umieszczono jeszcze murowane poddasze, węższe od wieży by pozostawiało miejsce na dookolną galerię obronną. Na poddaszu zapewne mieściła się izba przeznaczona dla służby lub straży.
Stan obecny
Wieża przetrwała do czasów współczesnych, jednak na przestrzeni wieków została dość znacznie przekształcona. Zmiany dotknęły głownie kondygnacji powyżej przyziemia i spowodowały modernizację otworów okiennych oraz wystroju wnętrz. Jeszcze większe nowożytne modyfikacje dosięgły zachodniego i północnego XVI-wiecznego skrzydła, a dodatkowe budowle od XVII stulecia uformowano także po stronie południowej i północno – wschodniej dziedzińca. Cawdor jest obecnie własnością prywatną, wciąż należącą do rodu Campbellów, lecz zwiedzanie jego wnętrz jest możliwe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.