Historia
Carnbane zbudowane zostało po połowie XVI wieku, przypuszczalnie przez Czerwonego Duncana zwanego Gościnnym (ang. Hospitable), członka możnego klanu Campbellów. Według tradycji przydomek otrzymać miał między innymi dzięki ugoszczeniu irlandzkiego barda, na którego cześć wydać miał w Carnbane ucztę. Podobno zaserwowano na niej byka, sześć wykastrowanych baranów i całego jelenia. Co więcej według legendy przed odejściem barda, widząc jego zniszczone odzienie, Duncan podarować mu miał swoje szaty, przez co pozostał całkiem nagi. Gdy zobaczyła go żona, wykrzyknęła, że wygląda jak „duża biała gęś”, od czego wywodzić się miała nazwa wieży „Carn Ban”, czy też „Carn Bane”, choć bardziej przekonywująca jest interpretacja o pochodzeniu nazwy od „białej góry”. Czerwony Duncan zmarł w 1580 roku, a wkrótce potem Carnbane zniszczone zostało przez bliżej nieznanych ludzi z Lochaber, prawdopodobnie lokalnych rzezimieszków i złodziei. Następca Duncana, Colin Campbell, nie odbudował już wieży, gdyż postanowił wznieść dla siebie nową siedzibę w Meggernie.
Architektura
Carnbane zbudowano w długiej i wąskiej dolinie rzeki Lyon, na wzgórzu opadającym stromymi stokami po stronie południowej ku rzece. Od północy nad wieżą dominowały nagie górskie szczyty Grampians, od których spłaszczony teren górnej części wzgórza oddzielony był wąską przełęczą. Na zachodzie u podnóża wzniesienia z gór spływał do rzeki niewielki strumień. Jedyne dogodne podejście do wieży z powodu takiego ukształtowania terenu znajdowało się od strony wschodniej.
Wieża była prostą i niewyszukaną budowlą mieszkalno – obronną, wzniesioną na planie prostokąta o wymiarach 15,2 x 7,5 metra i grubości murów około 1,5 metra, z narożną, czworoboczną wieżyczką po stronie południowo – zachodniej. Budowla posiadała co najmniej dwie kondygnacje: gospodarcze przyziemie i reprezentacyjno – mieszkalne pierwsze piętro. W przyziemiu oprócz dwóch skrajnych pomieszczeń znajdował się środkowy przejazd bramny. Piętro ogrzewane było kominkiem i zaopatrzone w latrynę. Komunikację zapewniała spiralna klatka schodowa w ryzalitowej wieżyczce. Obronę poza ukształtowaniem terenu zapewniały dość licznie przeprute szczelinowe i cylindryczne otwory strzeleckie, często umieszczane bezpośrednio pod oknami.
Przy wieży od strony południowej uformowano niewielki dziedziniec otoczony kamiennym murem. Po jego przeciwnej w stosunku do wieży stronie mógł się znajdować prostokątny budynek, ale dziedziniec był na tyle mały, iż większość zabudowań gospodarczych (stajnie, spichrze, izby służby itp.) usytuowanych zostało dalej, na spłaszczeniu terenu po stronie północnej. Dojście z wieży na gospodarczy przygródek możliwe było po moście przerzuconym nad suchą fosą o około 7 metrach szerokości.
Stan obecny
Wieża przetrwała do dnia dzisiejszego w stanie zaawansowanej ruiny, z fragmentami murów dochodzącymi w najwyższych miejscach do 4,5 metra wysokości. W jeszcze gorszym stanie są ledwo dostrzegalne relikty muru dziedzińca i pozostałości po zabudowie gospodarczej. Wstęp na teren Carnbane jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Millar H.B., Kirkhope J., Carnbane Castle, „Discovery Excav Scot”, 1965.
Salter M., The castles of the heartland of Scotland, Malvern 1994.
Strona internetowa scottishcastlesassociation.com, Carnbane Castle – By Stuart Morris of Balgonie.