Historia
Cairnpapple zaczęło być wykorzystywane przez neolityczną ludność około 3500 roku p.n.e. Na wzgórzu rozniecano wówczas ogniska przy których spalano dębinę i leszczynę. O bytności wówczas człowieka świadczą również fragmenty ceramiki i kamiennych toporków. Około 3000 roku p.n.e. znaczenie Cairnpapple z pewnością wzrosło, gdyż jego teren uformowano w obwiedziony przekopem i wałem owal z regularnie ustawionymi wewnątrz słupami. Rola tej budowli nie jest znana, być może miała funkcję kultową, ceremonialną lub była miejscem zgromadzeń plemiennych. Około 2000 roku p.n.e. pośrodku starej, zapewne już niewykorzystywanej konstrukcji, wzniesiono grobowiec, przeznaczony do pochowania przedstawiciela ludności kultury pucharów dzwonowatych. Sądząc po wyposażeniu (m.in. maczuga, maska) musiała być to osoba o znacznym statusie. W późniejszym okresie drugiego tysiąclecia grobowiec był dwukrotnie powiększany, co świadczy o intensywnym użytkowaniu i wciąż dużej roli. Po raz ostatni Cairnpapple wykorzystali chrześcijanie we wczesnym średniowieczu, składając do ziemi cztery ciała we wschodniej części stanowiska.
Architektura
Budowla z 3000 roku p.n.e. składała się z owalu o średnicy około 60 metrów utworzonego przez szeroki na 4 metry i wyciosany w skale na 1 metr głębokości przekop oraz ziemny wał po stronie zewnętrznej (henge). Wejścia w jego obręb usytuowano po stronie północnej i południowej. Wewnątrz wzdłuż krawędzi obwodu przekopu w ziemię wkopano 24 drewniane słupy (lub ewentualnie podłużne kamienie) rozmieszczone w regularnych odstępach. Mogły one powstać wraz z przekopem i wałem, mogły też zostać dodane później.
Niewielki grobowiec z 2000 roku p.n.e. usytuowano w zachodniej części owalnego dziedzińca. Składał się on z małej komory grobowej, obstawionej kamiennymi płytami oraz przykrytej niewysokim kopcem ziemi i gruzu. Wewnątrz z ciałem złożono drewnianą maczugę, ceremonialną maskę oraz dwa ceramiczne dzbany. Po pewnym czasie grobowiec otoczony został większym kopcem (cairn), cylindrycznym w planie, o średnicy około 15 metrów i paru metrach wysokości. Nowy grobowiec zbudowany był w podobnej konstrukcji i mieścił dwie dodatkowe komory grobowe (cists). W okresie tym teren wokół niego wykorzystywany był do umieszczania pochówków ciałopalnych.
W trzeciej fazie grobowiec po raz kolejny powiększono, ponownie przykrywając starsze konstrukcje, przy czym nowy kopiec (cairn) miał już 30 metrów średnicy i częściowo musiał wejść na teren przekopu z 3 tysiąclecia p.n.e. Jego zewnętrzne krawędzie, podobnie jak krawędzie dwóch wcześniejszych kopców, wzmocniono obstawiając dużymi głazami.
Stan obecny
Cairnpapple Hill należy dziś do jednych z najważniejszych i najlepiej zachowanych stanowisk prehistorycznych na terenie Szkocji. Widoczny jest przekop i ziemny wał z najstarszej konstrukcji oraz kopiec drugiego grobowca, zabezpieczony po zakończeniu badań archeologicznych betonową kopułą. W jej wnętrzu obejrzeć można zrekonstruowane pochówki, a na zewnątrz doły po drewnianych słupach oraz doły grobowe. Co więcej ze wzgórza Cairnpapple roztacza się wspaniały widok na Bass Rock, Goat Fell, góry Arran oraz zatokę Firth of Clyde, panorama która być może zainspirowała dawnych ludzie do wzniesienia tu prehistorycznych budowli. Dla zwiedzających Cairnpapple dostępne jest wraz z małym centrum turystycznym każdego roku od kwietnia do września.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Tenth report with inventory of monuments and constructions in the counties of Midlothian and West Lothian, Edinburgh 1929.