Historia
Dwa grobowce zwane obecnie Cairn Holy wzniesione zostały przez neolityczną, wczesnorolniczą ludność między 4 a 2 drugim tysiącleciem p.n.e. Zbudowano je z przeznaczeniem na pochowanie szczątków wielu osób lokalnej wspólnoty, po czym wykorzystywane były przez około paręset lat. Nie wiadomo czy oba powstały w tym samym czasie, jednak z pewnością użytkowane były równocześnie, przynajmniej przez pewien okres. Ich budowa wymagała zorganizowania sporej grupy ludzi w okresach przerw pomiędzy pracami sezonowymi. W późniejszym okresie grobowce zostały obrabowane, a kości uległy zniszczeniu z powodu kwaśnej gleby. Spośród nielicznych artefaktów odnaleziony został fragment jadeitowego toporka, wskazujący na utrzymywanie przez tutejszą ludność dalekich kontaktów lub prowadzenie handlu na dużych odległościach (jadeit sprowadzony został z rejonu Alp).
Architektura
Grobowce wzniesiono na lekkim zboczu powyżej Kirkdale Glen, w odległości około 150 metrów od siebie, po zachodniej stronie strumienia Kirkdale Burn, spływającego ku południowi do pobliskiej zatoki Wigtown. Oba grobowce otrzymały zbliżoną do siebie formę, ale z paroma istotnymi różnicami, jak np. wielkość i wyposażenie.
Pierwszy grobowiec, nazwany Cairnholy I, miał wielkość około 52 x 15 metrów i fasadę w kształcie półksiężyca. Wydzielała ona przed grobowcem niewielki dziedzińczyk, być może służący do przeprowadzania ceremonii religijnych, jako iż odkryto tam ślady co najmniej paru rozpalanych ognisk. Sam grobowiec składał się z dwóch komór wytyczonych przez duże, umieszczone dłuższymi bokami w pionie kamienie. W komorze zewnętrznej, do której prowadziło wejście od strony fasady, odnaleziono fragment jadeitowego ceremonialnego topora, grot w kształcie liścia, ostrze krzemiennego noża oraz pozostałości neolitycznej ceramiki. Komora wewnętrzna została zbudowana jako zamknięta, niedostępna z zewnątrz przestrzeń, pierwotnie zadaszona wielką kamienną płytą spoczywającą na dwóch wyższych kamieniach bocznych. Przypuszcza się, iż powstała jako pierwsza, dopiero w późniejszej fazie grobowiec został powiększony o drugą komorę i fasadę wejściową. We wnętrzu głębszej komory Cairnholy I odnaleziono pierścień, miseczkę oraz resztki pojemników, niegdyś zawierających jedzenie. Całość oryginalnie przykryta była kopcem ziemi lub mniejszych kamieni (cairn).
Grobowiec Cairnholy II usytuowano po stronie północnej. Miał on formę podłużnego, z grubsza owalnego kopca o około 20 x 12 metrach wielkości i pierwotnej wysokości szacowanej na około 0,6-1 metr. W części wschodniej, wejściowej, usytuowano płytki dziedzińczyk, dużo mniejszy niż w pierwszym grobowcu. Wchodziło się z niego do pierwszej z dwóch prostokątnych w planie komór grobowych, stykających się ze sobą krótszymi bokami. Obie wzniesiono wykonując obstawę z dużych, ustawionych pionowo kamieni, przykrywanych kamiennymi płytami pełniącymi rolę stropów (o wymiarach około 2,3 x 2,5 metra). We wnętrzu Cairnholy II odnaleziono jedynie ceramikę ludności kultury pucharów dzwonowatych, grot i krzemienny nóż.
Stan obecny
Obydwa grobowce Cairnholy zostały znacznie naruszone na przestrzeni wieków. Większość kamienno – ziemnego materiału z ich kopców została rozproszona, zaginęła też duża część masywnych kamieni tworzących komory grobowe (część z nich wykorzystano między innymi w trakcie budowy pobliskiej grobli rozdzielającej pola uprawne). Obecnie w najlepszym stanie znajduje się wewnętrzna komora Cairnholy II, posiadająca wszystkie cztery kamienie tworzące ściany oraz przykrywający ją płaski głaz. Zabytek znajduje się pod ochroną Historic Scotland i jest udostępniony dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fifth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume II), county of the Stewartry of Kirkcudbright, Edinburgh 1914.