Cadboll – wieża mieszkalna

Historia

   Wieżę w Cadboll sądząc po nielicznych detalach architektonicznych (krzyżowe otwory strzelcze) zbudowano w XIV wieku, jednak ani dokładna data jej wzniesienia, ani imię fundatora nie jest znane. W drugiej połowie XIV stulecia znajdowała się w dobrach rodu Clyne. W połowie XVI wieku ziemie te były własnością opactwa Fearn, a następnie nieślubnego syna opata. W drugiej połowie XVI wieku najpewniej została zniszczona przez Alexandra Rossa z Balnagown, gdyż w latach 1572-1574 został on zobowiązany do jej naprawy. Po renowacji i przebudowie użytkowana była od 1592 roku przez rodzinę Sinclairów, a od 1680 roku przez klan MacLeodów. Funkcjonowała aż do początku XVIII wieku, kiedy to została opuszczona po wybudowaniu w pobliżu nowej, wygodniejszej rezydencji.

Architektura

   Wieża otrzymała formę o planie litery L z głównym blokiem o wymiarach 15,5 x 7,9 metra i grubości muru 1,3 metra, leżącym na linii północ – południe, mniejszym skrzydłem skierowanym ku wschodowi oraz z późniejszą cylindryczną wieżą wystającą z narożnika północno – zachodniego. Po stronie południowo – wschodniej, w kącie utworzonym przez dwa skrzydła, znajdował się nieduży czworoboczny ryzalit, mieszczący na wysokości pierwszego piętra portal wejściowy zamykany na osadzaną w murze zasuwę. Narożnik północno – zachodni wieży zwieńczono półokrągłą bartyzaną.
   Wnętrze przyziemia wieży miało zapewne jedynie funkcje magazynowe i obronne, gdyż nie posiadało żadnych okien, a ściany przeprute były tylko krzyżowymi otworami strzeleckimi, charakterystycznymi dla XIV wieku. Dostęp do niego wiódł jedynie z poziomu pierwszego piętra, wieży nie zaopatrzono bowiem w portal na wysokości dziedzińca.
   Wewnątrz pierwszego piętra utworzono aż trzy sklepione pomieszczenia, z czego dwa doświetlane były jedynie przez otwory szczelinowe, a nieco większe okna miała tylko komora północna. Żadne z pomieszczeń nie miało też kominka, czy latryny, co wskazywałoby na pełnienie przez nie również funkcji obronno – magazynowych, podobnie jak w niższej kondygnacji. Był to nietypowy układ, gdyż w wieżach mieszkalnych i donżonach piętra najczęściej mieściły już aule (komnaty reprezentacyjne) lub inne pomieszczenia mieszkalne. W Cadboll rolę tą zapewne pełniła kondygnacja trzecia (drugie piętro).

Stan obecny

   Zachowana, lecz przekształcona pod koniec XVI wieku, wieża Cadboll jest dziś ciekawym zabytkiem ze względu na swoją bardzo nietypową formę. Zniszczeniu uległa jedynie część mniejszego skrzydła, przetrwał jednak główny blok i narożna wieża cylindryczna, choć bez górnych części. Mury w wielu miejscach są popękane, wzmocnione prowizorycznymi obejmami, zapewne pilnie potrzebujące prac renowacyjnych. Obecnie prawdopodobnie niemożliwe jest zwiedzanie wnętrz wieży. Znajduje się ona na terenie prywatnego gospodarstwa.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.

Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.