Historia
Wieżę w Cadboll, sądząc po nielicznych detalach architektonicznych (krzyżowe otwory strzeleckie), zbudowano w XIV wieku, jednak ani dokładna data jej wzniesienia, ani imię fundatora nie zostało umieszczone w przekazach pisanych. W drugiej połowie XIV stulecia Cadboll znajdowało się w dobrach rodu Clyne. W połowie XVI wieku ziemie te były własnością opactwa Fearn, a następnie podarowane zostały przez opata Donalda Denoona jego nieślubnemu synowi o imieniu John. W drugiej połowie XVI wieku John popadł w konflikt ze swym szwagrem, Alexandrem Rossem z Balnagown, który został oskarżony o najazd i zniszczenie Cadbol. Z tego też powodu w latach 1572-1574 zobowiązano go do naprawy wieży i sąsiednich zabudowań. Po remoncie i przebudowie Cadbol użytkowane było od 1592 roku przez rodzinę Sinclairów, a od 1680 roku przez klan MacLeodów. Średniowieczna wieża funkcjonowała aż do początku XVIII wieku, kiedy to została opuszczona po wybudowaniu w pobliżu nowej, wygodniejszej rezydencji.
Architektura
Wieża otrzymała w planie kształt zbliżony do litery L, z głównym blokiem o wymiarach 15,5 x 7,9 metra i grubości muru 1,3 metra, leżącym na linii północ – południe, mniejszym skrzydłem skierowanym ku wschodowi oraz z cylindryczną wieżą o średnicy 4,7 metra, wystającą z narożnika północno – zachodniego. Boczne skrzydło i cylindryczna wieża mogły zostać dobudowane wtórnie w XVI wieku, podczas gdy pierwotną budowlą był główny, prostokątny blok. Po stronie południowo – wschodniej, w kącie utworzonym przez dwa skrzydła, na wysokości pierwszego piętra umieszczono portal wejściowy, zamykany na osadzaną w murze zasuwę. Przed dobudowaniem skrzydła wejście zapewne także wiodło od wschodu, po drewnianych schodach lub drabinie. Narożnik północno – zachodni wieży u schyłku średniowiecza zwieńczono półokrągłą bartyzaną.
Wnętrze przyziemia wieży miało zapewne jedynie funkcje magazynowe i obronne, gdyż nie posiadało żadnych okien, a ściany przeprute były tylko krzyżowymi otworami strzeleckimi, charakterystycznymi dla XIV wieku, złożonymi z długich szczelin pionowych i przecinających je w górnych partiach krótkich szczelin horyzontalnych. Dostęp do parteru wiódł jedynie z poziomu pierwszego piętra, wieży nie zaopatrzono bowiem ze względów obronnych w portal na wysokości dziedzińca. Przyziemie było niskie, przykryte sklepieniem kolebkowym.
Wewnątrz pierwszego piętra utworzono aż trzy sklepione pomieszczenia, z czego dwa doświetlane były jedynie przez otwory szczelinowe, a nieco większe okna miała tylko komora północna. Żadne z pomieszczeń nie miało kominka, czy latryny, co wskazywałoby na pełnienie przez nie również funkcji obronno – magazynowych, podobnie jak w niższej kondygnacji. Był to nietypowy układ, gdyż w wieżach mieszkalnych i donżonach piętra najczęściej mieściły już aule (komnaty reprezentacyjne) lub inne pomieszczenia mieszkalne. W Cadboll rolę tą zapewne pełniła kondygnacja trzecia (drugie piętro).
Stan obecny
Zachowana, lecz przekształcona pod koniec XVI wieku, wieża Cadboll jest dziś ciekawym zabytkiem ze względu na swoją bardzo nietypową formę. Zniszczeniu uległa jedynie część mniejszego skrzydła, przetrwał jednak główny blok i narożna wieża cylindryczna, choć bez górnych części. Mury w wielu miejscach są popękane, wzmocnione prowizorycznymi obejmami, zapewne pilnie potrzebujące prac renowacyjnych. Obecnie prawdopodobnie niemożliwe jest zwiedzanie wnętrz wieży. Znajduje się ona na terenie prywatnego gospodarstwa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.