Historia
Kościół w Buittle (pierwotnie Kil Ennan) po raz pierwszy wspomniany został w źródłach pisanych w 1275 roku, kiedy to Dervorguilla z Galloway, córka i dziedziczka księcia Alana z Galloway, podarowała go cysterskiemu opactwu Sweetheart. Kolejna wiadomość pochodziła z potwierdzenia przywileju Tomasza, biskupa Galloway, wydanego przez papieża Benedykta XIII w 1381 roku, w którym utrzymywał on nadanie kościoła św. Colmanela w Butyll opactwu Sweetheart. Prawdopodobnie jeszcze przed nadejściem reformacji świątynia została przebudowana, a w 1587 roku wraz z okolicznymi dobrami skonfiskowana przez Koronę. Dzwonnica ponad fasadą nawy wskazuje, iż kościół ponownie musiał zostać przebudowany w okresie nowożytnym. Użytkowany był jako świątynia parafialna do 1819 roku, kiedy to wzniesiono dla miejscowej społeczności nowszą budowlę.
Architektura
Kościół otrzymał orientowaną względem stron świata dwuczęściową formę, składającą się z prostokątnej w planie nawy i także prostokątnego, lecz krótszego prezbiterium. Bardzo nietypowe było nadanie prezbiterium większej szerokości niż nawie. To pierwsze mierzyło około 8 metrów, natomiast nawa miała około 6,7 metra wewnętrznej szerokości, przy długości wynoszącej 13,4 metra. Długość wnętrza prezbiterium wynosiła 9,1 metra. Obie części połączyła ostrołukowa, profilowana arkada tęczy, z archiwoltą osadzoną na profilowanych impostach.
Wnętrze prezbiterium kościoła oświetlały od wschodu trzy wysokie, lancetowate, rozglifione do wnętrza okna (wskazujące na budowę prezbiterium w XIV wieku), oraz co najmniej po jednym nieco mniejszym oknie od północy i południa. Nawę natomiast pierwotnie doświetlały z trzech stron nieco mniejsze okna o XIII-wiecznych formach, zamknięte półkoliście, także rozglifione do wnętrza. Główne wejście prowadziło do nawy od zachodu, przebito także pomocnicze mniejsze wejścia dla księdza w południowej ścianie prezbiterium (zwieńczone półkoliście) oraz w murze północnym (zwieńczone ostrołucznie).
Stan obecny
Kościół znajduje się obecnie w stanie dobrze utrzymanej, trwałej ruiny o w pełni zachowanych murach obwodowych, zarówno nawy jak i prezbiterium, lecz bez zadaszenia. Ściany kościoła przepruto paroma nowożytnymi, czworobocznymi oknami i wschodnim portalem wejściowym, także zachodnia dzwonnica jest efektem pośredniowiecznych przekształceń. Wstęp na teren ruiny jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 2, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fifth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume II), county of the Stewartry of Kirkcudbright, Edinburgh 1914.