Historia
Wieża mieszkalna zwana dziś potocznie zamkiem Brusa, a pierwotnie wieżą Carnock prawdopodobnie wzniesiona została w pierwszej połowie XV wieku. W okresie tym znajdowała się w dobrach sir Williama de Erth z Plean, natomiast w 1480 roku drogą dziedziczenia stała się własnością Alexandra Hepburna. Dziewięć lat później w źródłach pisanych pojawiła się wzmianka o rodzinnym konflikcie na skutek którego wieża została uszkodzona. Na początku XVI wieku Carnock dostało się w ręce rodu Brusów z Auchenbowie. W 1512 roku jeden z przedstawicieli tej rodziny, Robert Bruce, otrzymał od władcy zezwolenie na budowę wieży i obwarowań, choć musiało to raczej dotyczyć odbudowy ze zniszczeń spowodowanych w 1489 roku lub przekształcenia starszych zabudowań. Jako, iż nie zachowały się ślady tych prac, musiały one objąć górne, niezachowane partie wieży. W 1608 roku nowym właścicielem Carnock został Alexander Drummond, który posiadał również w pobliżu osobną, nowożytną rezydencję. Prawdopodobnie od tego czasu starą budowlę dla odróżnienia zaczęto nazywać wieżą Brusa. Z czasem niewygodna i mała wieża mieszkalna musiała zostać opuszczona i popaść w ruinę.
Architektura
Wieżę wzniesiono z bloków piaskowca łączonych bardzo mocną zaprawą, na łagodnym stoku wzgórza, na południowy – wschód od jego najbardziej stromej skarpy. Otrzymała ona w planie kształt zbliżony do prostokąta, z niewielkim załamaniem po stronie zachodniej w którego grubości muru umieszczono schody. Uzyskała wymiary rzutu 16,1 na linii północ – południa oraz od 10 do 10,8 metrów na linii wschód – zachód. Grubość murów w przyziemiu wynosiła od 1,8 do 2,1 metra, za wyjątkiem pogrubionej do 2,7 metra południowej części ściany zachodniej.
Półkoliście zwieńczone wejście do przyziemia wieży umieszczono na poziomie gruntu w ścianie wschodniej. Drugie wejście znajdowało się po przeciwnej stronie, w ścianie zachodniej. Połączono je z niewielką komorą po lewej stronie w grubości muru obwodowego oraz ze schodami po prawej. Mała izba była zapewne przeznaczona dla straży pilnującej wejścia i kontrolującej przybyszy. Dalej wejście prowadziło do sklepionej kolebkowo komory przyziemia, wypełniającej środkową część parteru. Była ona połączona z drugą, mniejszą, ale również sklepioną komorą w części północnej i jeszcze jedną w części południowej, choć podziały ścianami działowymi najpewniej były wtórne, a pierwotnie cała główna przestrzeń parteru była jedną dużą komorą. Mniejsze, północne pomieszczenie było zapewne spiżarnią, większe środkowe zapewne także miało przeznaczenie gospodarcze, lecz z powodu braku paleniska raczej nie służyło jako kuchnia.
Na poziomie pierwszego piętra zakładać można istnienie auli (hall), głównego pomieszczenia reprezentacyjnego wieży w którym koncentrowało się życie jej mieszkańców. Było ono także sklepione, a w jego ścianie północnej odkryto relikty kominka. Drugie piętro (oraz trzecie lub poddasze, o ile istniały) musiały zajmować prywatne komnaty mieszkalne. Wieże mieszkalne z XV wieku najczęściej zwieńczone były wydatnymi przedpiersiami z krenelażem, osadzanymi na wystających konsolach, czasem z pozostawieniem miejsca na machikuły.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowały się częściowo mury pierwszego piętra, najwyższe w narożniku północno – wschodnim oraz ściany przyziemia, w dużej części zasypane gruzem ze zburzonych górnych partii wieży. Ponad gruntem widoczne są ościeża dwóch portali. Wstęp na teren znajdujących się z dala od drogi i porośniętych roślinnością ruin jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Stirlingshire, An Inventory of the Ancient Monuments, volume 1, Edinburgh 1963.