Historia
Broch Loch an Duna zbudowany został przypuszczalnie w epoce żelaza, w ostatnich wiekach przed n.e. Była to budowla mieszkalno – obronna, wzniesiona przez rodzinę, klan lub małe plemię w celu ochrony dobytku i życia oraz z obawy przed uprowadzeniem i popadnięciem w niewolę. Wzniosła go miejscowa celtycka ludność tworząca społeczność żyjącą głównie z wypasu bydła i owiec, mniejszych upraw rolniczych, rybołówstwa i polowań na dzikie zwierzęta. Jako, iż bydło stanowiło wówczas wyznacznik bogactwa, próba jego ochrony przed ciągłymi najazdami rabunkowymi mogła być jednym z impulsów do budowy charakterystycznych wież mieszkalnych. Zanik brochów na archipelagu Hebrydów, w tym wieży Loch an Duna, związany mógł być z przybyciem irlandzkich Szkotów na początku V wieku n.e., choć królestwo Dál Riata nie objęło swym zasięgiem wyspy Lewis. Kolejne zmiany ludnościowe miały tu miejsce dopiero w IX wieku wraz z napływem osadników skandynawskich.
Architektura
Broch wybudowany został na małej wyspie lub cyplu lądu pośród wód jeziora Loch an Duna (będącego częścią wyspy Lewis, największej w archipelagu Hebrydów Zewnętrznych). Wzniesiony został z nieobrobionego polnego kamienia, starannie układanego bez użycia zaprawy. Otrzymał w planie kształt zbliżony do okręgu o średnicy wnętrza 9,1 metra, z murem o grubości od 3 do 3,6 metrów. Wysokość wieży nie jest znana, przypuszczać jednak można, iż wzorem innych tego typu budowli jej zwężający się ku górze kształt miał około 10-12 metrów.
Broch najpewniej nie posiadał żadnych okien ani otworów strzeleckich. W jego murach znajdowało się jedynie wejście o szerokości 0,8 metra, umieszczone na poziomie gruntu po stronie południowo – wschodniej. Prawdopodobnie nie miało ono otworów służących do blokowania rygla. Otwierało się w korytarz, lekko poszerzający w części środkowej, a następnie ponownie zwężający. Na wprost wiodło wejście do głównej przestrzeni wieży, natomiast po lewej korytarz posiadał boczne przejście do małej, kolistej komory w grubości muru. W brochach pomieszczenia takie uważa się za przeznaczone dla straży.
Wewnątrz wieży główna przestrzeń była najważniejszą częścią mieszkalną. Pierwotnie mogła być poprzedzielana drewnianymi ściankami działowymi tworzącymi mniejsze izby, oraz przykryta drewnianym stropem tworzącym górną kondygnację, zainstalowaną na odsadzce muru na wysokości niecałych 3 metrów. Po stronie północnej i północno – zachodniej dwa wejścia wiodły do utworzonych w grubości muru komór i galerii otaczającej prawie całą budowlę. Najpewniej w galeriach znajdowały się schody wiodące na wyższe kondygnacje oraz być możne na zwieńczenie wieży, które mogło pełnić funkcje obronne – strażnicze.
Stan obecny
Broch jest dziś zaawansowaną ruiną o maksymalnej wysokości 3,6 metra w części południowej i około 2,4 metra wysokości po stronie północnej. Relatywnie wysokie mury są dziś jednak słabo widoczne, gdyż przykryły je zwaliska luźnych kamieni i gruzu z zawalonych partii budowli, przez co zabytek jest słabo czytelny. Wstęp na jego teren suchą nogą może być możliwy tylko w okresach niskich stanów wód.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
Ritchie J., Brochs of Scotland, Aylesbury 1988.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.