Historia
Wieża Borve (gael. Caisteal Bhuirgh) prawdopodobnie wzniesiona została w XIV wieku, po czym w kolejnych wiekach była co najmniej dwukrotnie poddawana większym pracom remontowo – budowlanym. Fundatorami wieży przypuszczalnie byli przedstawiciele gałęzi klanu MacDonaldów z wyspy Benbencula (gael. Beinn na Faoghla), rodu który w średniowieczu posiadał największe znaczenie na terenach zachodnich wysp Szkocji.
Według niepotwierdzonej XIX-wiecznej tradycji wieża wybudowana miała zostać przez lady Amie, pierwszą żonę Johna of Isles. Była ona siostrą i dziedziczką Ranalda M’Ruari, rządzącego między innymi wyspami Uist, Barra i władztwem Garmoran. Po śmierci brata jej mąż zjednoczył porozrzucane dobra i przyjął tytuł lorda Isles. W późniejszym okresie, przed 1370 rokiem, John rozwiódł się z Amie i poślubił Margaret, córkę Roberta, najwyższego stewarta. Amie mieszkać miała we własnych posiadłościach aż do śmierci, budując w drugiej połowie XIV wieku zamek Elanterim w Moydert i właśnie wieżę Borve na wyspie Benbecula, usytuowanej w łańcuchu tworzącym Hebrydy Zewnętrzne i znajdującej się między północną a południową Uist.
Wieża funkcjonowała co najmniej do początku XVII wieku, kiedy to z nieznanego powodu została opuszczona. Mogło to nastąpić z powodu zbyt niedogodnych warunków mieszkaniowych, odsunięcia się linii brzegowej morza lub ewentualnie zniszczeń spowodowanych jakimś konfliktem zbrojnym. Ostatnim znanym mieszkańcem Borve był odnotowany w 1625 roku niejaki Ranald of Benbecula, piszący się z „Castellborf”.
Architektura
Borve pierwotnie zostało zbudowane na skalistej wysepce, która leżała w niedużej odległości od zachodniego wybrzeża Benbeculi, lecz z czasem piaski nanoszone przez wody Atlantyku poszerzyły wybrzeże, odsuwając budowlę na prawie kilometr od morza. Wieża w średniowieczu otoczona była szeregiem mniejszych, zapewne gospodarczych i pomocniczych budowli otoczonych przez kamienny mur wydzielający dziedziniec o wielkości 52 x 38 metrów.
Wieża wzniesiona została na planie prostokąta o około 19 metrach długości i co najmniej 11 metrach szerokości, przy masywnych murach obwodowych o grubości w przyziemiu dochodzącej do 2,7 metra. Powyżej ich grubość zmniejszała się stopniowo do 2,1 metra na wysokości pierwszego piętra i około 1,2 metra w górnej części wieży, bowiem w murach pozostawiono odsadzki, pozwalające na umieszczenie drewnianych stropów rozdzielających kondygnacje. Ściany najstarszej fazy wieży wznoszono z kamienia łączonego zaprawą wapienno-muszlową, układanego w regularne warstwy i wzmacnianego ciosami piaskowca w narożnikach. W dwóch kolejnych fazach coraz mniej uwagi zwracano na układanie regularnych warstw, często przedzielanych masywnymi głazami.
Portal wejściowy usytuowano w ścianie południowej na wysokości 1,8 metra ponad poziomem gruntu i zaopatrzono w boczne otwory na umieszczenie belki ryglującej drzwi. W późniejszym okresie przed wejściem wzniesiono niewielki czworoboczny przedsionek, prawdopodobnie mieszczący schody. Na górnej kondygnacji zapewne mieściła się zwyczajowo aula, czyli komnata reprezentacyjna i główne pomieszczenie wieży, oświetlane większymi oknami niż przyziemie. Parterowa część wieży zapewne zajmowana była przez komorę magazynową, raczej nie umieszczono w niej tradycyjnie kuchni, gdyż nie odkryto śladów kominka. Najwyższe piętro najpewniej mieściło prywatną komnatę mieszkalną. Ponadto w grubości muru zachodniego i północnego na piętrach mogły znajdować się niewielkie komory (np. o funkcji latryn).
Stan obecny
Wieża Borve to obecnie zaawansowana ruina składająca się z reliktów ściany południowej, w najwyższym miejscu dochodzącej do paru metrów wysokości oraz fragmentów muru wschodniego i zachodniego. W ścianie wschodniej i południowej zachowały się relikty otworów okiennych. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., Castles of the clans: the strongholds and seats of 750 Scottish families and clans, Musselburgh 2008.
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
Thacker M., Castle Borve, Benbecula – Scottish Medieval Castles and Chapels C14 Project, „Discovery Excav Scot”, vol.19/2018.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.