Historia
Wieża mieszkalna w Benholm zbudowana została w ostatniej ćwierci XV wieku, z fundacji sir Johna Lundy (Lundie), lub na przełomie XV i XVI wieku z inicjatywy rodu Ogilvy. W 1559 roku baronia wraz z wieżą przeszła na klan Keith, dzierżący godność earlów Marischal, jedną z najbogatszych i najbardziej wpływowych wówczas rodzin. Benholm było jedną z wielu ich licznych siedzib, a jako, iż za główną uważali zamek Dunnottar, to Benholm nie poświęcali zbyt wiele uwagi. W XVIII wieku, gdy znaczenie obronne wieży zanikło już całkowicie, przeszła na własność rodu Scott, bogatych kupców, spośród których David Scott dzierżył urząd skarbnika banku Szkocji. Około 1760 roku tuż obok wieży wzniósł on dla siebie wygodniejszą rezydencję, a stara budowla z czasem popadła w zaniedbanie. W okresie drugiej wojny światowej wieża została zajęta przez wojsko i przeznaczona na siedzibę polskich żołnierzy. W 1950 roku została opuszczona na przeszło 40 lat, a brak remontów niestety spowodował, iż w 1992 roku w trakcie wichury zawaleniu uległa cała ściana wschodnia.
Architektura
Benholm usytuowano u wejścia do płytkiej, poprzecinanej strumieniami doliny, zakończonej na wschodzie u brzegów Morza Północnego. Smukłą i wysoką wieżę mieszkalną wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 11,5 x 8,7 metra, z czterema kondygnacjami zwieńczonymi na wysokości około 24 metrów przedpiersiem na wystających przed lico ścian wspornikach, oraz z czterema narożnymi, półokrągłymi bartyzanami. Mury uzyskały 1,8 metra grubości na poziomie przyziemia.
Wejście do wnętrza wieży usytuowano na poziomie gruntu. Wiodło ono do dwóch sklepionych kolebkowo komór, przeznaczonych na spiżarnie lub magazyny. Powyżej tradycyjnie znajdowała się aula (hall), główna komnata reprezentacyjna, miejsce w którym skupiało się codzienne życie mieszkańców wieży. Ogrzewano ją zdobionym kominkiem i oświetlano trzema oknami, z czego dwoma z kamiennymi bocznymi siedziskami we wnękach. Ponadto aula zaopatrzona była w typowe dla schyłku XV wieku ścienne wnęki – półki, zwieńczone łukami w ośli grzbiet, oraz latrynę w północno – zachodnim narożniku, dostępną poprzez krótkie przejścia w grubości murów. Kolejna komora w grubości muru północnego mogła być schowkiem lub miejscem odpoczynku od gwaru głównej sali. Dostęp do auli oraz na wyższe piętra zapewniała cylindryczna klatka schodowa umieszczona w grubości południowo – zachodniego, narożnego muru.
Dwie najwyższe kondygnacje wieży zajmowały zapewne prywatne komnaty mieszkalne, natomiast nieco węższe i krótsze poddasze (otoczone otwartą galerią obronną), przykryte dwuspadowym dachem, pełniło funkcję siedziby straży lub służby, ewentualnie było rodzajem podręcznego magazynu. Niedużą wieżyczkę, będącą przedłużeniem klatki schodowej, wzniesiono w nieco późniejszym okresie, najpewniej pod koniec XVI wieku.
Stan obecny
Do niedawna zachowana w całości, dziś niestety wieża jest ruiną, z której pozostała cała ściana zachodnia oraz część północnej i południowej. Przetrwały też dwie bartyzany z zachodnim przedpiersiem, wieżyczka na zakończeniu klatki schodowej oraz ściana szczytowa poddasza. Obok wieży znajduje się nowożytna rezydencja, która wraz z ruinami jest własnością prywatną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.