Historia
Gródek stożkowaty, czy też zamek typu motte and bailey zwany Bass Of Inverurie, wzniesiono prawdopodobnie w drugiej połowie XII wieku, w pobliżu rzek Urie i Don, dwóch ważnych dla regionu szlaków komunikacyjnych. Za jego fundatora czasem uważa się Davida, earla Huntingdon i Garioch, młodszego brata króla Malcolma IV i Wilhelma I Lwa, lub któregoś z przedstawicieli rodu Leslie. W źródłach pisanych po raz pierwszy pojawił się w 1176 roku, kiedy to z ramienia Davida zarządzany był przez Malcolma Leslie i stanowił centrum jego dóbr. Kolejnymi konstablami zamku byli Norman Leslie i Norino Leslie w XIII wieku.
W 1219 roku ziemie i tytuły Davida odziedziczył jedyny żyjący wówczas jego syn, John, earl Huntingdon i Garioch, władający także angielskim Chester po matce Maud. John pozostawił trzy córki: Isobel, Matildę i Adę. Spośród nich Isobel wyszła za mąż za Roberta Bruce, czwartego lorda Annandale, którego ród przejął Inverurie w 1237 roku. Prawdopodobnie zamek wciąż funkcjonował w momencie wybuchu pierwszej wojny o szkocką niepodległość. W pobliżu Inverurie w 1308 roku rozegrała się jedna z bitew wojny, w której król Robert pokonał przeciwnika do korony, Johna Comyna, trzeciego earla Buchan. Robert mógł przed starciem przebywać na zamku, a także dochodzić w nim do zdrowia po przebytej wkrótce potem chorobie, ale Inverurie nie zostało odnotowane w źródłach pisanych.
Kres zamku być może związany był z losem innych warowni, które decyzją Roberta the Bruce po 1314 roku zostały celowo zniszczone by nie wpaść w ręce Anglików. Usytuowanie Bass Of Inverurie dość daleko na północy sugeruje jednak, iż jego koniec mógł nastąpić w XIV wieku (z tego okresu pochodzą najmłodsze znaleziska archeologiczne) na skutek zwykłego porzucenia.
Architektura
Bass Of Inverurie usytuowano u zbiegu silnie meandrującej rzeki Urie i zakola rzeki Don, w południowo – wschodniej części wąskiej szyi utworzonej przez oba cieki. Ten wąski pas lądu ciągną się mniej więcej na linii południowy – wschód, północny – zachód. Na wschodnim krańcu funkcjonować mogła przeprawa przez Urie, natomiast na zachodnim przez rzekę Don. W pobliżu tej drugiej znajdował się kościół, a dalej na północnym – zachodzie osada Inverurie.
Gródek wzniesiono na naturalnym wzgórzu, po jego dostosowaniu do pełnienia funkcji mieszkalno – obronnych. Szczyt został spłaszczony i wyrównany, stoki otrzymały równe ale strome spadki, a u podstawy wykonano dookolny przekop, poprzedzony obwodem ziemnego wału, który na północy stanowił już nadrzeczną skarpę. Wysokość kopca wyniosła około 12 metrów, a średnica górnej platformy 18 metrów. Ta ostania pierwotnie chroniona była obwarowaniami drewnianymi (np. częstokołem lub palisadą), natomiast pośrodku przypuszczalnie wzniesiona była wieża mieszkalna lub budynek o konstrukcji drewnianej.
Po wschodniej stronie gródka znajdowało się nieduże podzamcze, czy też przygródek, także usytuowany na owalnym w planie wzniesieniu o wymiarach 23 x 30 metrów, ale o dużo mniejszej wysokości (obecnie ma jedynie 5 metrów powyżej poziomu otaczającego gruntu). Jego zabudowę prawdopodobnie stanowiły dwa drewniane budynki, oba wzniesione na planie prostokąta, posiadające wymiary 17 x 9,5 metra i 11 x 9,5 metra. Całość przygródka otoczona była przekopem, przez który prowadzić musiał most do bramy wjazdowej oraz most i schody lub drewniana rampa prowadzące do głównej części założenia.
Stan obecny
Bass Of Inverurie jest dziś jednym z najlepiej zachowanych gródków stożkowatych na terenie Szkocji, choć oczywiście nie zachowały się żadne pozostałości zabudowań drewnianych, a jedynie obwałowania ziemne, częściowo splantowane na terenie przygródka w XIX wieku. Bass Of Inverurie znajduje się na terenie miejskiego cmentarza i jest dostępny bez ograniczeń dla zwiedzających. W samym miasteczku Inverurie oraz w pobliżu zamku dodatkowo obejrzeć można cztery płaskorzeźbione kamienie piktyjskie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Davidson J., Inverurie and the earldom of the Garioch, Edinburgh-Aberdeen 1878.
Marshall B., The Bass of Inverurie. A visual interpretation of Inverurie Castle, [b.m.] 2017.