Historia
Budowę grobowca Barpa Langass na wyspie North Uist wiąże się z potomkami pierwszych grup łowców i zbieraczy, przybyłymi na obszar Hebrydów Zewnętrznych w środkowym okresie epoki kamienia. W okolicach tych budowali oni wówczas tymczasowe, sezonowe siedziby, w których wytwarzali na tyle już mocne kamienne narzędzia i broń, iż byli w stanie polować na foki i łososie. Z czasem, w okresie neolitu, zaczęli prowadzić coraz bardziej osiadły tryb życia, przeistaczając się w pierwszych rolników, co sprzyjało wzmacnianiu więzów plemiennych, kultywowaniu pamięci o przodkach i chęci oddawania hołdu zmarłym przez budowę monumentalnych grobowców. W ich wnętrzach prawdopodobnie składano nie tylko plemienną starszyznę, ale i wszystkich przedstawicieli szczepu. Sądząc po odnajdywanych resztkach ceramiki, węgla drzewnego i skremowanych ludzkich kości, służyły również za miejsca przeprowadzania ceremonii. Budowę Barpa Langass datuje się na około 3000 rok p.n.e.
Architektura
Barpa Langass zbudowano na północno – zachodnim stoku Ben Langass, na wywyższeniu terenu górującym 40 metrami nad poziomem wody. Zostało ono wzniesione na planie owalu o średnicy 24 metrów, w którego wschodniej części umieszczono klinowo rozwidlone wejście przechodzące w niewielki dziedzińczyk, być może przeznaczony do odbywania rytuałów pogrzebowych. Całość przykryto kopcem (cairn) mniejszych kamieni oraz ziemi, jedynie przy zewnętrznych krawędziach wzmacnianych większymi głazami. Ściany te nie były pionowe, lecz zapewne lekko pochyłe, przechodzące w spłaszczoną górną część o wysokości około 4-5 metrów.
Od ulokowanego na wschodzie wejścia do środka grobowca prowadził około 4 metrowej długości korytarz, szerokości 0,9 metra w partii zewnętrznej, lecz głębiej nieco się rozszerzający, aż do częściowo przegradzającego drogę kamienia, który pozostawił szerokie na 0,6 metra przejście. Korytarz skonstruowano z dużych i płaskich kamieni tworzących ściany boczne, przykrywane od góry na kształt stropu dużymi kamieniami, kładzionymi na maksymalnej wysokości około 1,7-1,8 metra. Wszystkie kamienie układane były na sucho, bez użycia zaprawy.
W podobny sposób jak korytarz wejściowy ukształtowano także centralną, wieloboczną komorę grzebalną o wymiarach 3 x 2 metry i wysokości 2 metrów, nie zlokalizowaną na osi wejścia, ale nieco po stronie północnej. Jej ściany skonstruowano z pięciu dużych, płaskich głazów, przy czym dwa z nich nie sięgnęły wysokością kamiennego zadaszenia, a przerwy między nimi starannie wypełniono mniejszymi kamieniami. Dwa kolejne bardzo duże głazy utworzyły zadaszenie dłuższymi bokami na linii północ – południe, a kolejny wypełnił lukę pomiędzy nimi.
Stan obecny
Obecnie grobowiec składa się z pomniejszonego kopca usypanych luźno kamieni, o średnicy około 24 metrów i wysokości 4 metrów, z wybrzuszeniem usypanych kamieni po stronie wschodniej, pośrodku którego widnieje wejście do wewnętrznej komory. Stanowi jeden z najlepiej zachowanych grobowców korytarzowych na terenie Hebrydów. Wstęp na jego teren oraz do wnętrza jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Noble G., Neolithic Scotland. Timber, Stone, Earth and Fire, Bodmin 2006.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.