Historia
Dobra Barcaldine po raz pierwszy odnotowano w źródłach pisanych w 1470 roku, w umowie Colina, pierwszego earla Argyll i jego wuja, sir Colina Campbella z Glenorchy. Wieża mieszkalna została zbudowana dużo później, w latach 1601 – 1609, przez sir Duncana Campbella, siódmego lairda Glenorchy. Co najmniej dwa razy była obsadzana zbrojnymi oddziałami w trakcie wewnętrznych polityczno – religijnych konfliktów: w 1645 – 1646 oraz w 1678 roku, najpewniej jednak uniknęła poważniejszych działań militarnych. Prawdopodobnie około 1690 roku przejść musiała bliżej nieznane prace renowacyjne, gdyż taka data widnieje w kartuszu herbowym ponad portalem wejściowym. Pomimo tego już w 1698 roku odnotowano zły stan techniczny dachu i stropów, których szacunkowe koszty naprawy miały być bardzo duże. Gdy w 1724 roku w pobliżu wybudowano nowszą i wygodniejszą rezydencję wieża została porzucona. W chwili sprzedaży miejscowych dóbr w 1844 roku określono ją już jako ruinę. Szczęśliwie w 1896 roku kupił ją sir Duncan Campbell, który do 1911 roku przeprowadził gruntowną renowację.
Architektura
Wieża zbudowana została na wschodnim stoku niewysokiego wzniesienia, w odległości około 500 metrów od południowego brzegu Loch Creran. Teren ten nie miał cech obronnych, bowiem od zachodu dominowały nad nim wzgórza. Barcaldine wzniesiono na planie litery L z głównym skrzydłem usytuowanym dłuższymi bokami o długości 14,5 metra na linii wschód – zachód, a krótszymi o długości 8,9 metra na linii północ – południe oraz z mniejszym, prawie kwadratowym skrzydłem (7,3 x 7,5 metra) dostawionym po stronie południowo – zachodniej, w ten sposób, iż utworzyło ono niewielkie załamanie muru na zachodzie. W rozwarty kąt pomiędzy obiema częściami wstawiono jeszcze cylindryczny ryzalit w którym umieszczono główny portal wejściowy oraz spiralną klatkę schodową do komunikacji pomiędzy kondygnacjami. Ryzalit był dość nietypowy, o sporych rozmiarach jak na wieżyczki komunikacyjne, które zazwyczaj w Szkocji nadwieszano jako wykusze. Grubość murów wieży mieszkalnej oscylowała pomiędzy 1,4 a 1,9 metra, natomiast wysokość do korony ścian obwodowych wyniosła 9,8 metra. Główną część wieży oraz skrzydło przykryto osobnymi dachami dwuspadowymi osadzonymi na schodkowych szczytach.
Wewnątrz na poziomie przyziemia głównego skrzydła zwyczajowo umieszczono sklepioną kolebkowo kuchnię z kominkiem (paleniskiem) wypełniającym prawie całą szerokość ściany wschodniej, oraz wydzieloną przez ścianę działową spiżarnię w części północno – zachodniej wieży. Usytuowano ją w ten sposób, iż utworzyła wąski korytarz biegnący z kuchni, obok klatki schodowej, do magazynu, czy też kolejnej spiżarni w mniejszym skrzydle południowym. Podobnie jak kuchnia obie spiżarnie i korytarz także zostały podsklepione. Wszystkie pomieszczenia przyziemia doświetlane były jedynie wąskimi otworami szczelinowymi przebijanymi horyzontalnie lub pionowo. Kuchnia oprócz paleniska wyposażona była w kamienny wpust wody, którą można było dostarczać z zewnątrz, a także w kamienny zlew z odpływem na nieczystości. W spiżarni skrzydła przechowywane miały być tusze podwieszane na żelaznych hakach oraz sprzęt kuchenny. Ponadto pierwotnie około 4 metry pod podłogą znajdował się nieoświetlony loch więzienny, dostępny z przedsionka u stóp klatki schodowej.
Pierwsze piętro także otrzymało typowy układ dla szkockich wieży mieszkalnych. Całe północne skrzydło zajmowała aula (hall) o wymiarach 11,2 x 5,8 metra, główna komnata reprezentacyjna w której skupiało się życie mieszkańców Barcaldine, zwieńczona płaskim, drewnianym stropem i ogrzewana kominkiem. Układ okien, kominka i schodów wskazywałby, iż tradycyjny podest pod pańskim stołem znajdował się we wschodniej części sali. Skomunikowana była ona z dołem i górą za pomocą głównej klatki schodowej oraz wąskimi schodami wykorzystywanymi przez służbę, prowadzącymi wprost do niższej piwniczki z winem. Kolejne wąskie schody, osadzone w grubości muru narożnika północno – wschodniego, ułatwiały komunikację z drugim piętrem. W skrzydle południowym pierwszego piętra umieszczono niedużą, prywatną komnatę, przy czym prowadzący do niej korytarz posiadał przejście do małej latryny w grubości muru. Otwory okienne na piętrach były już większe, czworoboczne, chronione żelaznymi kratami, a jedno (w auli) miało boczne kamienne siedzisko we wnęce. Część z nich w połowie była przeszklona, a drugą połowę okna zamykano drewnianymi okiennicami. W całości przeszklone były jedynie najmniejsze okna (np. okna doświetlające klatkę schodową).
Na wysokości drugiego piętra mieściły się co najmniej dwie komnaty mieszkalne wykorzystywane przez lairda i jego rodzinę. Ponad nimi funkcjonowało jeszcze poddasze, zapewne przeznaczone na gorszej jakości pomieszczenia mieszkalne dla służby, lub o funkcji magazynowej (oryginalnie doświetlane były one jedynie pojedynczymi oknami w ścianach szczytowych). Dostać się z nich można było do trzech masywnych bartyzan osadzonych w narożach: dwóch przy skrzydle północnym i jednej przy skrzydle południowym. Pierwotnie były one wyposażone w liczne otwory strzeleckie przystosowane do użycia ręcznej broni palnej.
Stan obecny
Od czasu przeprowadzonej na początku XX wieku gruntownej renowacji, wieża jest zamieszkiwana i utrzymywana w bardzo dobrym stanie (obecnie funkcjonuje w niej prywatny hotel). Stanowi dobry przykład szkockiej wczesnonowożytnej wieży mieszkalnej, o tradycjach budowlanych sięgających jeszcze schyłku średniowiecza, zachowującej jeszcze w chwili powstania nieduże cechy obronne. Zmiany z XVIII i XIX wieku ograniczyły się przede wszystkim do powiększenia dwóch okien na pierwszym piętrze, dwóch kolejnych na parterze, oraz wymiany lub wstawienia kominków na pierwszym i drugim piętrze oraz poddaszu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The Castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Ancient Monuments, volume II, Lorn, Edinburgh 1975.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.