Historia
Wieża mieszkalna Balwearie zbudowana została po 1463 roku, kiedy to szkocki posiadacz ziemski, laird William Scott otrzymał zgodę na jej postawienie od króla Jakuba III. Gdy w 1503 roku jego następca o tym samym imieniu, William Scott, ósmy laird Balwearie, otrzymał od Jakuba IV dobra Strathmiglo, utworzyły one wraz z Balwearie podstawę nowej baronii.
W 1513 roku William Scott walczył z Anglikami w bitwie pod Flodden, która zakończyła się druzgocącą klęską Szkotów i śmiercią króla Jakuba. William dostał się do niewoli, po powrocie z której służył na dworze kolejnego króla, Jakuba V, do swej śmierci w 1532 roku. Jego potomek, kolejny William Scott, jedenasty laird Balwearie, walczył także po przegranej stronie, tym razem u boku królowej Marii Stuart w bitwie pod Langside w 1568 roku. Choć starcie przeżył to jednak zmarł jeszcze w tym samym roku.
Synem Williama był Michael Scott, dwunasty laird Balwearie, znany w Szkocji jako alchemik, wróżbita i astronom, a także jeden z pierwszym naukowców. Za jego czasów ród osiągnął szczyt powodzenia, wpływów i bogactwa. Zostały one jednak utracone z powodu wmieszania się w antykrólewski spisek o podłożu religijnym przeciwko Jakubowi VI. Pomimo uczestnictwa w zwycięskiej bitwie pod Glenlivet w 1594 roku, w której oddziały Georga Gordona, markiza Huntly i Francisa Hay, dziewiątego earla Erroll pokonały siły protestantów, Scott wkrótce musiał uciekać ze Szkocji. Choć w 1595 roku otrzymał królewskie przebaczenie, to jednak obarczono go tak licznymi grzywnami, iż musiał rozsprzedać swe dobra, w tym także Balwearie. Wieża przeszła w posiadanie rodu Melville, który użytkował ją prawdopodobnie do początku XVIII wieku.
Architektura
Wieżę wzniesiono na spłaszczonej partii większego grzbietu wznoszącego się stopniowo po stronie zachodniej, ale opadającego gwałtownymi stokami na północy i południu. Otrzymała w planie kształt prostokąta o wymiarach 13,1 na 8,5 metra przy grubości murów wynoszącej nieco ponad 1,8 metra. Pierwotna wysokość musiała przekraczać 14 metrów, bowiem do zachowanych konsol przedpiersia wieża mierzy dziś 13,7 metra. Strzępia ściany widoczne na wysokości 3,3 metra w południowo – wschodnim narożniku wieży wskazują, iż przylegał do niej otoczony murem dziedziniec, na którym usytuowane mogły być budynki gospodarcze, takie jak stajnia, piekarnia, browar, kuźnia czy spichrze.
Wewnątrz wieży mieściły się cztery kondygnacje skomunikowane ze sobą za pomocą klatki schodowej umieszczonej w grubości muru narożnika. Przeznaczony na cele gospodarcze dół wieży podzielony został drewnianym stropem na dodatkowe półpiętro, zwieńczone sklepieniem kolebkowym. Na jego poziomie w północnej części ściany zachodniej znajdowało się wejście do wieży, mieściła się tam także latryna z wnęką na lampę, umieszczona w ścianie północnej. Oświetlenie przyziemia i półpiętra zapewniały niewielkie okna i szczelinowe otwory strzeleckie.
Na pierwszym piętrze umieszczona została komnata reprezentacyjna – aula (hall), oświetlona większymi oknami, ogrzewana kominkiem i zaopatrzona w latrynę po stronie północnej. W odróżnieniu od dolnej części wieży jej oświetlenie zapewniały większe okna osadzone we wnękach z kamiennymi siedziskami po bokach. Znajdujące się nad aulą drugie piętro prawdopodobnie dzieliło się na dwie komnaty, z których większa południowa mieściła prywatne pomieszczenie mieszkalne, zapewne sypialnię pana wieży. Jej ogrzewanie zapewniał duży, wyszukany kominek z łukowatym nadprożem, umieszczony w ścianie wschodniej. Mniejsza komnata północna wyposażona była w ułatwiającą codzienne funkcjonowanie latrynę, a ponadto także w kominek. Obydwa pomieszczenia, tak jak niżej, oświetlały okna z bocznymi, kamiennymi ławami w niszach.
Najwyższa kondygnacja wieży była zapewne formą poddasza o przeznaczeniu mieszkalnym, być może zaopatrzonego w kominek (widoczne relikty jakiejś niszy). Wokół dachu, prawdopodobnie wzorem innych tego typu budowli mającego formę dwuspadową ze szczytami przy krótszych bokach, znajdowała się galeria obronna, broniona przez przedpiersie osadzone na wystających konsolach.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowała się ściana wschodnia, część ściany północnej i ułomek południowej. W najwyższych miejscach wieża osiąga prawie 14 metrów wysokości, czyli dochodzi do poziomu wsporników podtrzymujących przedpiersie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The Castles of Scotland, Prestonpans 2015.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eleventh report with inventory of monuments and constructions in the counties of Fife, Kinross, and Clackmannan, Edinburgh 1933.