Historia
Wieża mieszkalna Aikwood, zwana także Oakwood, zbudowana została albo w 1535 roku, albo na początku XVII wieku. W tym pierwszym przypadku jej budowniczymi mogli być członkowie rodu Scott, którzy miejscowe ziemie mieli otrzymać od króla Jakuba V w 1517 roku. Druga wersja związana była z datą 1602 umieszczoną na klińcu kominka, później przeniesionego do jednego z okien. Również w tymże roku w źródłach pisanych pojawił się Robert Scott z Aikwood, jeden z lairdów pogranicza szkocko – angielskiego, który podpisał wówczas petycję do króla. Prawdopodobnie przeprowadził on jedynie przebudowę XVI-wiecznej wieży, dostosowując jej wnętrza do wymogów wczesnonowożytnego życia. W połowie XVIII stulecia Aikwood opuszczono, następnie wieża używana była jako gospodarczy magazyn, aż do czasu wykupienia i renowacji przeprowadzonej w latach 90-tych XX wieku przez sir Davida Steela, przewodniczącego szkockiego parlamentu.
Architektura
Wieżę wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach około 11,5 x 7,1 metra i około 14,9 metrach do wysokości kalenicy dachu. Otrzymała trzy kondygnacje oraz zwieńczenie w postaci dwuspadowego dachu opartego na szczytach schodkowych umieszczonych przy krótszych elewacjach. Nie zastosowano więc w niej galerii obronnej schowanej za przedpiersiem i krenelażem, znacznie obniżając możliwości obronne, nadwieszono jedynie na konsolach dwie czworoboczne wieżyczki: w narożniku północno – zachodnim i południowo – wschodnim. Obie wieżyczki – bartyzany osadzono na dwóch rzędach konsol, którym nadano ozdobne formy w postaci guzów i krzyży. Możliwe jednak, iż dwuspadowy dach wprowadzono na skutek przebudowy, a pierwotnie wieża zwieńczona była na sposób typowy dla pierwszej połowy XVI wieku.
Wejście do wieży usytuowano na poziomie przyziemia, po stronie północnej, w półokrągłym, profilowanym portalu zaopatrzonym w dwoje drewnianych, nabijanych żelazem drzwi. Wiodły one do niewielkiego przedsionka wyposażonego w ścienną półkę na świecę lub lampę oliwną, z którego po prawej przejść można było na kamienną klatkę schodową prowadzącą na górne kondygnacje, oraz wprost do sklepionej kolebkowo komory, zapewne przeznaczonej na kuchnię lub spiżarnię, wypełniającej wschodnią i środkową część przyziemia wieży. Komora ta była przykryta sklepieniem kolebkowym w którym przebito właz ułatwiający przekazywanie towarów.
Na pierwszym piętrze ulokowano aulę (hall) o wymiarach 6 x 4,9 metra, ogrzewaną wyszukanym kominkiem osadzonym w ścianie północnej i zaopatrzoną w trzy wnęki ścienne pełniące rolę półek oraz latrynę po stronie południowo – wschodniej. Pierwotnie jej oświetlenie zapewniały co najmniej dwa okna. Zachodnią część pierwszego piętra zajęło mniejsze pomieszczenie dostępne bezpośrednio z klatki schodowej, zaopatrzone także w kominek i dwie szafki ścienne. Podobne, podsklepione pomieszczenie znajdowało się również na poziomie przyziemia, lecz pierwotnie nie było ono skomunikowane z kuchnią, a posiadało osobne wejście zewnętrzne od strony zachodniej.
Drugie piętro otrzymało podobny układ do pierwszego, lecz z powodu węższych u góry murów miało nieco większe rozmiary. W odróżnieniu od gospodarczego przyziemia, pełniło funkcje mieszkalne, z dwoma komnatami o niezależnych wejściach z klatki schodowej. Były one ogrzewane kominkami, wyposażone w latryny i ścienne półki oraz przykryte drewnianymi, płaskimi stropami. Poddasze było jednoprzestrzenne, zapewniało dostęp do dwóch narożnych wieżyczek.
Stan obecny
Wieża dzięki przeprowadzonym w latach 90-tych XX wieku pracom renowacyjnym jest dziś dobrym przykładem mieszkalno – obronnej budowli szkocko – angielskiego pogranicza z okresu schyłku średniowiecza. Obecnie znajduje się w rękach prywatnych i służy jako komfortowy hotel. Z tego powodu wnętrza mają wystrój współczesny. Od strony zewnętrznej wieża w większości zachowała pierwotną formę. Wtórnym dodatkiem wydają się lukarny oraz niektóre niższe otwory okienne. Być może efektem przebudowy jest cała górna partia wieży z dwuspadowym dachem i narożnymi bartyzanami, które zastąpiły starsze przedpiersie z otwartą galerią obronną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The Castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, An Inventory of the Ancient and Historical Monuments of Selkirkshire with the fifteenth report of the commission, Edinburgh 1957.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume I, south-east Scotland, Edinburgh-London 1962.