Historia
Wieża mieszkalna w Achallader zbudowana została pod koniec XVI wieku przez sir Duncana Campbella z Glenorchy, na ziemiach należących do członków klanu Fletcherów (Mac an Fhleister). Duncan (zwany także Czarnym Duncanem) przejął je podstępem w 1587 roku. Posiadał wówczas pod swą komendą królewskich żołnierzy, przeznaczonych do pilnowania porządku pomiędzy zwalczającymi się klanami w Argyll i Perthshire. Podobno miał trzech z nich oddelegować by rozbili obóz na polu ówczesnego właściciela MacInleistera Fletchera, który udał się do nich z nakazem odejścia ze swej ziemi. Ludzie Duncana albo nie zrozumieli gaelickich żądań Fletchera, albo z premedytacją nie usłuchali. Zdenerwowany właściciel w końcu zabił jednego z nich, a wówczas pojawił się Duncan z resztą sił. Strasząc konfiskatą dóbr i egzekucją za zabójstwo królewskiego sługi (czy też żołnierza), doradził Fletcherowi ucieczkę do Francji i przekazanie sobie majątku Achallader. Obiecał go co prawda w przyszłości zwrócić, lecz w rzeczywistości szybko zarejestrował majątek na siebie i pozostał jego nowym właścicielem, a Fletcherowi (który powrócił po ucichnięciu sprawy) pozwolił go jedynie wynajmować.
W 1603 lub 1604 roku i ponownie w 1646 roku wieżę spaliły oddziały klanu MacGregorów, została jednak odbudowana przez ówczesnego właściciela Johna Campbella z Glenorchy, a napastnicy po złapaniu zostali powieszeni. Wiadomo, iż paręnaście lat później, w 1683 i 1684 roku urzędowała w Achallader komisja do spraw spacyfikowania i zasiedlenia górzystego regionu Highlands pod przewodnictwem Williama Drummonda z Cromlix. Pięć lat później, podczas powstania jakobickiego, wieża została ponownie zaatakowana i zniszczona. Po tym wydarzeniu nie przeprowadzono już napraw i budowla popadła w ruinę.
Po raz ostatni wieża brała udział w historycznych wydarzeniach w 1691 roku, gdy w jej pobliżu doszło do spotkania Johna Campbella z Glenorchy z jakobickimi przywódcami górskich klanów. John jako reprezentant króla miał ich przekonać do porzucenia sprawy potomków króla Szkocji Jakuba VII Stuarta, na rzecz rządzącej dynastii hanowerskiej. Jeden z przywódców jakobickich, naczelnik klanu McDonald z Glencoe, nie przybył na spotkanie, co doprowadziło rok później do niesławnej masakry w Glencoe. Jeszcze w 1746 roku wieża musiała znajdować się w nie najgorszym stanie, gdyż rozważano jej naprawę i zakwaterowanie oddziału wojska, ostatecznie jednak z planów tych zrezygnowano.
Architektura
Niewielką wieżę mieszkalną zbudowano na planie prostokąta o długości boku na linii wschód – zachód wynoszącej 8,7 metra oraz 6,7 metra na linii północ – południe. Jej mury otrzymały grubość wahającą się od 0,9 do 1,1 metra. W co najmniej dwóch narożnikach (południowo – wschodnim i północno – zachodnim) nosiły u góry okrągłe bartyzany, zawieszone na ponad 9,3 metrach wysokości. Wieżę wieńczył pokryty łupkami dwuspadowy dach, pozostawiający miejsce na galerię obronną i wejścia do bartyzan. Z funkcją obronną związane mogły także być wąskie prostokątne, rozglifione do wnętrza otwory okienne. W pobliżu wieży musiały znajdować się mniejsze zabudowania gospodarcze i pomocnicze takie jak stajnia, spichrze, czy piekarnia.
Wejście do wieży umieszczono we wschodniej części ściany południowej, blisko narożnika murów. Ze względów obronnych osadzono je na wysokości pierwszego piętra, co w drugiej połowie XVI wieku było już zwyczajem bardzo rzadko praktykowanym. Przejście zamykano ponadto na zewnętrzne drewniane drzwi oraz wewnętrzną, żelazną kratę, otwieraną ruchem wahadłowym i blokowaną ryglem osadzanym w otworze w murze. Komunikację pionową między pierwszym a drugim piętrem zapewniała spiralna klatka schodowa, wybrzuszona ryzalitowo w narożniku północno – wschodnim. Natomiast z pierwszego piętra w dół przedostawano się zapewne wewnętrznymi schodami przy narożniku północno – wschodnim (wskazywałoby na to zaburzenie tamtejszego muru).
Wnętrze wieży podzielono na cztery kondygnacje, wszystkie przykryte drewnianymi stropami, o typowym dla tego rodzaju budowli rozkładzie funkcjonalnym. W przyziemiu mieściła się komora gospodarcza o funkcji spiżarni i składu, na pierwszym piętrze reprezentacyjna komnata (hall), a na dwóch najwyższych prywatne izby mieszkalne, przy czym drugie piętro zapewne zajmował właściciel wieży, a poddasze jego rodzina. Najniższą kondygnację doświetlał mały, rozglifiony do wnętrza otwór w ścianie wschodniej. Aulę ogrzewał kominek osadzony w ścianie zachodniej, oświetlało zaś małe okno północne wyposażone w żelazną kratę i otwór strzelecki dla ręcznej broni palnej. Także drugie piętro ogrzewał podobnie umieszczony kominek. Po jego przeciwnej stronie w murze umieszczono wnękę z półką ścienną i otworem szczelinowym. W ścianie północnej znajdowała się rozglifiona wnęka o nieznanym przeznaczeniu, okno oraz dwa otwory strzeleckie dla ręcznej broni palnej (kolejny umieszczono nawet w spiralnej klatce schodowej).
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego wieża zachowała się w formie ruiny z widocznymi głównie dwoma ścianami: północną, wschodnią i częścią zachodniej. Spośród narożnych bartyzan widoczna jest już tylko jedna, także mury południowy i duża część zachodniego widoczne są jedynie w stanie szczątkowym. Wciąż widać natomiast wybrzuszenie klatki schodowej, kilka otworów okiennych i strzeleckich, wnęki ścienne, relikty kominków i otwór służący do ryglowania wejścia. Obecnie wieża znajduje się w pobliżu prywatnych zabudowań gospodarczych, lecz istnieje możliwość jej obejrzenia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., Castles of the Clans: the strongholds and seats of 750 Scottish families and clans, Musselburgh 2008.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Ancient Monuments, volume II, Lorn, Edinburgh 1975.