Historia
Historia ludzkich siedzib w pobliżu zamkowego wzgórza sięga XI i XII wieku. Murowany zamek wzniósł z polecenia króla Beli IV, zaraz po zakończeniu najazdu mongolskiego z 1241 roku, rycerz Andrzej, syn niejakiego Ivanka, protoplasta późniejszego rodu Forgacsów. Już w 1243 roku zamek, zwany wówczas Turuch, posłużył za schronienie królewskiej rodzinie, która powróciła z Dalmacji. Jeszcze w tym samym stuleciu rdzeń zamku przeniesiono niżej, w łatwiej dostępne miejsce. Wkrótce odnowiona budowla znów zapisał się w dziejach rodziny królewskiej, gdyż stała się więzieniem synowej Beli IV – Elżbiety oraz jej dzieci. Miało to miejsce w 1267 roku w czasie wojny domowej pomiędzy królem i jego synem, późniejszym Stefanem II, który domagał się współudziału we władzy.
Przez wiele lat Zniev, pierwotnie noszący nazwę Turczańskiego Zamku był jedyną warownią w Kotlinie Turczańskiej. Po utworzeniu żupy turczańskiej przez pewien czas mieściła się tu jej stolica, lecz w 1339 roku siedzibę żupana przeniesiono do zamku Sklabina. Zniev szybko wtedy stracił na znaczeniu, m.in. ze względu na odosobnione położenie. W 1320 roku jego właścicielami stali się norbertyni, z klasztoru od którego pochodzi dzisiejsza nazwa wsi – Kláštor pod Znievom.
W 1530 roku zamek został bez walki zajęty przez wojska wierne Janowi Zapolyi, dowodzone przez Mikołaja Kostkę. W dwa lata później odbiły go wojska Ferdynanda Habsburga, poważnie go przy tym uszkadzając. Zamek dolny w 1545 roku odbudowano ze zniszczeń z inicjatywy Franciszka Révaya. W drugiej połowie XVI wieku i na początku XVII stulecia często zmieniał on właścicieli. Zajmowany i dewastowany był również w czasie węgierskich powstań w latach 1605, 1681 i 1705. W 1681 roku został częściowo spalony przez wojska Thókólyego i od tego czasu powoli popadał w ruinę. Ostatecznie opuszczono go w 1773 roku.
Architektura
Zamek usytuowano na podłużnym skalistym grzbiecie, do którego droga prowadziła od strony wschodniej. Już w XIII wieku składał się z części górnej i dolnej. Zamek górny w postaci czworobocznego budynku o wieżowym charakterze o wymiarach 17×8,5 metra, znajdującym się na wierzchołku wzniesienia, pełnił funkcje obronne, mieszkalne i strażnicze. Chroniony był murem oraz przekopem przegradzającym drogę dojazdową po stronie wschodniej.
Na skale około 100 metrów na wschód od szczytu wzniesiono kolejną wieżę mieszkalno – obronną o wymiarach 7×8 metrów, obok której powstały inne budynki zamku dolnego. W XV wieku rozrosła się ona do sporego budynku o w przybliżeniu prostokątnym kształcie o wymiarach 15×14 metra. Jak wspomniano droga do zamku wiodła od wschodu, gdzie osiągała usytuowaną w narożu murów wieżę bramną. Mury te wyznaczały rozległy, nieregularny obszar zamku dolnego o maksymalnej długości aż 160 metrów. Dalej droga pięła się serpentynami pomiędzy skałami po zboczu, aż osiągała główną zabudowę zamku dolnego. Następnie już w miarę prostą drogą osiągało się na zachodzie zamek górny.
Stan obecny
Ze starszej części zamku zachowało się trochę fundamentów i jeden mały fragment muru. Reszta jest przykryta warstwą gleby lub porośnięta trawą. Wyraźne wybrzuszenia w terenie pozwalają określić przebieg murów. W dolnym zamku zachowały się zniszczone fragmenty budynków mieszkalnych i gospodarczych. Największym obiektem są pozostałości wieży mieszkalnej. Ruiny mocno porasta roślinność.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.