Vítkovce – kościół św Filipa i Jakuba

Historia

   Kościół  zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku. Około 1340 roku jego wnętrze ozdobiono malowidłami ściennymi. W XVII wieku przeszedł znaczną renesansową przebudowę, podczas której nawa i prezbiterium zostały sklepione. Naprawa świątyni została przeprowadzona pod koniec XIX wieku, a w 1905 roku odkryto ponownie malowidła ścienne w nawie. Po raz ostatni zabytek został odnowiony w 2013 roku.

Architektura

   Kościół św. Filipa i Jakuba wzniesiono jako typową, niedużą budowlę wiejską, usytuowaną nad brzegiem potoku wpadającego w pobliżu do rzeki Hron. Otrzymał formę wczesnogotycką, jednonawową, z  kwadratowym, jedynie nieznacznie węższym prezbiterium po stronie wschodniej, czworoboczną wieżą po stronie zachodniej i zakrystią po stronie północnej.
   Oświetlenie kościoła zapewniały bardzo wąskie i wysokie, półkoliście zamknięte okna w prezbiterium i nawie, oraz ostrołucznie zwieńczone dwudzielne przeźrocza na najwyższej kondygnacji wieży, pierwotnie rozdzielone kolumienkami. Przeźrocza umieszczono z trzech stron, z czwartej natomiast, wschodniej, elewację wieży przepruto nietypowo czwórliściem osadzonym w okrągłej wnęce. Elewacja północna nawy, prezbiterium i zakrystii zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną pozbawiona była otworów, co miało znaczenie symboliczne (utożsamianie północy z siłami zła), lub praktyczne (mała ilość światła słonecznego dochodzącego z północy, przy jednoczesnej chęci unikania przeciągów i zimna).
   Kościół nie został opięty przyporami, dlatego między innymi żadna z jego części nie została w średniowieczu podsklepiona. Prezbiterium od nawy oddzielono arkadą tęczy o ostrołucznej, pozbawionej profilowania archiwolcie, osadzonej na gzymsach impostowych. W północnej ścianie prezbiterium utworzono wnękę ścienną, zamykaną kutą, żelazną kratą. Elewacje wewnętrzne pokryte były zespołem malowideł figuralnych, tradycyjnie ułożonych w poziome pasy.

Stan obecny

   Kościół jest dziś nadal malowniczą budowlą z okresu przejściowego między romanizmem a gotykiem, bez większych przekształceń nowożytnych. Spośród detali architektonicznych średniowieczne są przeźrocza wieży (pozbawione środkowych słupków), okulus po jej wschodniej stronie, a także wschodnie okno prezbiterium. Pozostałe otwory niestety zostały powiększone w okresie nowożytnym. We wnętrzu zachowały się fragmenty gotyckich fresków ściennych na północnej ścianie nawy oraz na łuku tęczowym. Sklepienia w nawie i prezbiterium są nowożytne.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok tretí R-Ž, red. A.Güntherová, Bratislava 1969.