Historia
Karner zbudowany został w drugiej połowie XIV wieku, jako kostnica i kaplica dla pobliskiego kościoła parafialnego, który po raz pierwszy odnotowany został w przekazach pisanych w 1324 roku. Na przełomie XV i XVI wieku został gruntownie przebudowany. Podwyższono go o drugą kondygnację, która po pożarze kościoła w 1528 roku pełniła funkcję kaplicy i do czasu naprawy świątyni służyła jako miejsce kultu. W 1559 roku, w wyniku zagrożenia tureckiego, karner został przemieniony w arsenał. Później budynek został opuszczony, by po odbudowie w latach 1973-1988 zostać przekazanym Muzeum Trenczyńskiemu.
Architektura
Karner św. Michała zbudowany został na zachodnim stoku wzgórza zamkowego, w miejscu zwanym pierwotnie Marienburg, po zachodniej stronie kościoła farnego Panny Marii, z lekkim odchyleniem osi od idealnego zorientowania na linii wschód – zachód. Odchylenie to spowodowane było przebiegiem muru obronnego, który utworzył zachodnią ścianę karneru. Mur na tym odcinku łączył podzamcze z miejskimi murami obronnymi, a jednocześnie wydzielał niewielki obszar wokół kościoła farnego (karner usytuowano w narożniku tego obszaru).
Karner pod koniec XV wieku uzyskał formę niewielkiej, gotyckiej, dwupoziomowej budowli na planie prostokąta. Jego ściany przepruto trzema ostrołukowymi oknami z trójlistnymi maswerkami (po jednym od północy, południa i wschodu) i prostym portalem wejściowym od strony południowej, o ostrołucznym wykroju i lekkim sfazowaniu. Profilowanie okien w rzadko spotykany sposób przepleciono w trójlistnych partiach, a co więcej utworzono je asymetryczne, z wygięciem w jednym kierunku. Ta późnogotycka maniera polegała na tym, że w przestrzeni budynków, umieszczone naprzeciw siebie okna były względem siebie niczym lustrzane odbicie.
Wnętrze górnego poziomu karneru, służące jako kaplica, zwieńczone zostało sklepieniem krzyżowo – żebrowym. To do tej kondygnacji prowadził portal południowy, usytuowany na poziomie gruntu ze względu na nachylenie stoków wzgórza. Żebra sklepienne wtopiono w ściany bez pośrednictwa konsol (w narożnikach) oraz podwieszono z podcięciami (pośrodku ścian wzdłużnych). Dwa przęsła sklepień z żebrami diagonalnymi rozdzielone zostały żebrem jarzmowym. W żadnym z przęseł żeber diagonalnych nie spięto zwornikiem.
Stan obecny
Niewielki gabarytowo karner jest dziś jednym z najciekawszych zabytków w Trenczynie, nieco przyćmionym przez sąsiedni zamek i mniej znanym. W pełni zachował średniowieczne mury obwodowe, portal południowy i sklepienie na drugiej kondygnacji. Najciekawsze są jednak późnogotyckie okna z nietypowymi maswerkami. Dziś w odrestaurowanej budowli znajduje się wystawa sztuki sakralnej ze zbiorów Muzeum Trenczyńskiego, a w piwnicy dawnej kostnicy można zobaczyć pozostałości pieca do odlewania dzwonów, pochodzący z okresu gdy karner służył jako arsenał.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Čáni J., Nález pyrotechnologického zariadenia v suteréne karnera sv. Michala v Trenčíne, Praha 2014.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.