Historia
Kościół parafialny w we wsi Toporec zbudowany został pod koniec XIII wieku lub w początkach XIV stulecia. Po ugruntowaniu fundacji, w XV wieku jego wnętrze ozdobione zostało ściennymi malowidłami, powstałymi zapewne na koszt panów z Hrhova z rodu Görgey, którzy pełnili patronat nad kościołem. W XVI i XVII wieku miała miejsce stopniowa wymiana średniowiecznego wyposażenie świątyni, wzbogacanego zwłaszcza o epitafia rodziny Görgey. W XVIII wieku zbudowana została nowa, barokowa zakrystia. Ostatnie większe prace remontowe prowadzono przy kościele w latach 70-tych i 90-tych XX wieku.
Architektura
Kościół zbudowany został na niewielkim wywyższeniu terenu, po wschodniej stronie przepływającego przez wieś strumienia. Uzyskał typowy dla wczesnogotyckich budowli sakralnych układ przestrzenny, składający się z prostokątnej nawy, węższego i niższego prezbiterium po stronie wschodniej, wzniesionego na rzucie kwadratu, czworobocznej wieży przy zachodniej ścianie nawy oraz przypuszczalnie niewielkiej zakrystii po północnej stronie prezbiterium.
Mury nawy i prezbiterium nie zostały podparte przyporami. Rozdzielono je wąskimi oknami o obustronnych rozglifieniach, od południa z półkolistymi jeszcze, romanizującymi zamknięciami. Tradycyjnie wyróżniono wschodnie okno prezbiterium, doświetlające ołtarz, które zamknięto ostrołukiem i wypełniono dwudzielnym maswerkiem z dwoma trójliśćmi i jednym pięcioliściem. Północna elewacja nawy i prezbiterium w typowy dla średniowiecznych wiejskich kościołów farnych sposób nie posiadała żadnych otworów. Wieżę zaopatrzono w otwory szczelinowe oraz w dwudzielne przeźrocza na najwyższej kondygnacji, dzielone środkowymi filarkami.
Główne wejście umieszczono pośrodku południowej ściany nawy. Osadzono tam ostrołuczny portal z przejściem flankowanym dwoma parami obłych kolumienek wsadzonych w uskoki. Po prawej stronie kolumienki rozdzielono ostrymi zakończeniami uskoków, po lewej natomiast wielobocznymi wałkami. Strefa kapitelowa obu części utworzyła równy gzyms, na którym osadzono profilowaną, ostrołuczną archiwoltę. W tympanonie wycięty został duży trójliść. Drugie wejście, przeznaczone dla plebana, umieszczono w południowej ścianie prezbiterium. Uzyskało ono dużo prostszą formę, z profilowaniem poprowadzonym od cokołu po klucz ostrołucznej archiwolty.
Wnętrze prezbiterium, pomimo braku zewnętrznych przypór, przykryte zostało sklepieniem krzyżowo – żebrowym, z żebrami opuszczonymi na nisko zawieszone wsporniki. Nawę w średniowieczu nakrywał drewniany strop lub otwarta więźba dachowa. Obie części połączyła ostrołuczna arkada tęczy bez profilowania. Była ona wraz z płaszczyznami ścian od XV wieku pokryta barwnymi malowidłami.
Stan obecny
Kościół w Toporecu zachował do dnia dzisiejszego jeden z najpiękniejszych wczesnogotyckich portali w regionie Spiszu. Warte uwagi jest również maswerkowe okno wschodnie w prezbiterium oraz prostszy portal w prezbiterium. Niestety pozostałe okna zostały w większym lub mniejszym stopniu przekształcone w okresie nowożytnym, a przeźrocza wieży utraciły środkowe filarki. Obecna zakrystia jest efektem nowożytnych prac budowlanych, podobnie zwieńczenie wieży oraz wieżyczka na kalenicy prezbiterium. Wewnątrz zachowało się gotyckie sklepienie prezbiterium, sedilia i kamienne, gotyckie pastoforium. Malowidła ścienne pochodzą z okresu renesansu. Obecnie kościół nosi wezwanie św. Michała.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok treti K-Ž, red. A.Güntherová, Bratislava 1969.