Historia
Kościół w Svätuše prawdopodobnie zbudowany został na początku XIII wieku. Samą wieś wspomniano w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1228 roku z okazji sporu niejakiego Piotra, syna Vatu, toczącego spór z biskupem Egeru o przesyłanie dziesięciny z produkcji rolnej pobieranej od miejscowych chłopów.
Kościół przeszedł barokową przebudowę w 1794 roku, kiedy to nawa otrzymała drewniany strop kasetonowy. Obecną formę budynek uzyskał w 1907 roku, gdy dobudowano dużą kaplicę od strony północnej. W tym czasie nie istniała już gotycka zakrystia, pozostały po niej jedynie fragmenty murów, które przekształcono w przypory prezbiterium. Kościół odrestaurowano w 1909 i 1967 roku.
Architektura
Ceglany kościół wzniesiono na łagodnym stoku pagórka, na szczycie którego pierwotnie znajdowały się obwarowania świeckiej siedziby obronno – mieszkalnej. Pierwotnie romańska świątynia składała się z pojedynczej, niedużej nawy, prezbiterium o nieznanym kształcie (być może półkolista apsyda) oraz ze smukłej czworobocznej wieży po stronie zachodniej. Fasadę wieży ozdobiono lizenami tworzącymi trzy płytkie wnęki w których umieszczono na trzech poziomach otwory okienne: dwa biforia i jeden otwór o półkolistym zamknięciu. W ścianach południowej i północnej także przepruto okna, lecz w formie triforiów, a w ścianie wschodniej kolejne okna dwudzielne. Pojedyncze okno zachodniej fasady pierwotnie oświetlało mieszczącą się na piętrze emporę, pod którą znajdowała się kruchta wejściowa. Prowadził do niej romański portal zachodni: uskokowy, półkoliście zamknięty, flankowany kolumienkami. Empora wsparta została na dwóch masywnych kolumnach z sześciennymi głowicami, tworzącymi trzy półkoliście zamknięte arkady.
W drugiej połowie XV wieku zburzono południową ścianę nawy, po czym korpus znacznie poszerzono i przedłużono ku wschodowi, przez co wieża utraciła symetryczne położenie. Wzniesiono także nowe gotyckie prezbiterium o pojedynczym przęśle i bardzo krótkim, trójbocznym zamknięciu na wschodzie, a dodatkowo od strony północnej dostawiono do prezbiterium czworoboczną zakrystię. Całe wnętrze chóru przykryto wówczas nietypowym sklepieniem, będącym połączeniem krzyżowego i gwiaździstego, oświetlanym przez ostrołukowe okna z dwudzielnymi maswerkami. Po poszerzeniu nawy przekształcono także skrajną południową arkadę empory, która przybrała formę gotyckiego trójliścia. Choć wciąż funkcjonował stary romański portal zachodni, w południowej ścianie nawy umieszczono późnogotycki portal ze zwieńczeniem w ośli grzbiet.
Stan obecny
Z okresu romańskiego zachowała się tylko elewacja zachodnia z wieżą i ukryta wewnątrz kościoła część północnej ściany nawy. W środku nadal widoczna jest romańska empora, a w przyziemu wieży godny uwagi jest oryginalny romański portal. Nawa i prezbiterium przetrwało w formach gotyckich, choć od północy korpus został przysłonięty współczesnym aneksem. Nie zachowała się niestety gotycka zakrystia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.
Strona internetowa apsida.sk, Svätuše.