Spišský Hrhov – kościół św Szymona i Judy

Historia

   Pierwsze przekazy pisemne o kościele w Hrhovie (pierwotnie zwanym Gergew, później Gorgau, Harchov) zaczęły się pojawiać w drugiej połowie XIII wieku, choć nie można wykluczyć, iż jego początki sięgały okresu przed najazdem mongolskim na Węgry w latach 1240-1241. W drugiej połowie XIV wieku lub w XV wieku został on gruntownie przebudowany i powiększony w stylistyce gotyckiej. Nowożytne przekształcenia kościoła rozpoczęto już w okresie renesansu, a następnie prowadzono w trakcie odbudowy po pożarze z 1708 roku, kiedy to między innymi przystawiona została południowa kruchta.

Architektura

   Pierwotnie kościół był niedużą późnoromańską budowlą, składającą się z prostokątnego korpusu nawowego, czworobocznej wieży na osi fasady zachodniej i prezbiterium o nieznanym kształcie (najczęściej na terenie Spiszu w okresie tym wznoszono prezbiteria czworoboczne, zbliżone w planie do kwadratów, choć nie można wykluczyć półkolistej apsydy). Wnętrze nawy przykryte było drewnianym stropem, natomiast przyziemie wieży zwieńczono sklepieniem kolebkowym. Na pierwszym piętrze wieża skomunikowana była z emporą, która wypełniała zachodnią część nawy.
   W XV wieku postanowiono powiększyć korpus nawowy, wyburzając starą ścianę południową i poszerzając nawę ku południowi. Po stronie wschodniej wzniesione zostało nowe, gotyckie, nieco węższe, mocno wydłużone prezbiterium (większej długości niż sama nawa). Zamknięto je wielobocznie (pięć boków ośmioboku), a od północy dostawiono dwuprzęsłową zakrystię. Całość, poza starą wieżą wzmocniona została od zewnątrz przyporami. Wprowadzone zostały gotyckie, ostrołucznie zamknięte i wysokie okna o obustronnych rozglifieniach.
   Wewnątrz prezbiterium zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym ponad zachodnim, kwadratowym przęsłem oraz sklepieniem sześciodzielnym ponad wschodnim zamknięciem. Żebra sklepień osadzono na konsolach, z których część otrzymała formę figuralną. Dwoma kwadratowymi przęsłami sklepienia krzyżowo – żebrowego przykryta została także zakrystia. W korpusie w XV wieku znajdowało się sklepienie żebrowe oparte na filarze dzielącym przestrzeń na dwie nawy, później zastąpione późnogotyckim sklepieniem sieciowym.

Stan obecny

   Kościół jest obecnie w większości budowlą gotycką, choć mury wieży, część zachodniej i północna ściana nawy pochodzą jeszcze z okresu romańskiego. Nowożytnym elementem, ale nawiązującym do stylistyki gotyckiej, jest kruchta południowa. Całkowicie przekształcona została do formy renesansowej górna część wieży. We wnętrzu kościoła zachowały się późnośredniowieczne sklepienia, bogato zdobiony późnogotycki portal południowy, czy kamienne, gotyckie pastoforium.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.