Historia
Zamek Sivý Kameň (węg. Keselőkő) zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku, być może z inicjatywy bojnickiego kasztelana Jana (Jánosa). Ochraniał on królewskie majątki w kotlinie górnonitrzańskiej oraz szlak handlowy biegnący z Nitry do Turca i dalej do Polski. Po raz pierwszy wspomniany został w źródłach pisanych w 1352 roku. Bojniccy kasztelanowie zarządzali nim w imieniu króla przez kolejne trzydzieści sześć lat, a następnie od 1388 roku był w posiadaniu paru węgierskich rodów szlacheckich. W 1427 roku król Zygmunt Luksemburczyk podarował go swej żonie Barbarze, ale już w 1434 roku oddał w zamian za zasługi rodzinie Majteniovskich (Majthényi), którzy dzierżyli Sivý Kameň aż do XVIII stulecia. W 1524 roku zamek został częściowo zniszczony przez pożar, lecz po jakimś czasie przeprowadzono jego odbudowę. W 1626 roku zdobyli go i złupili żołnierze Gabora Bethlena. Od tego czasu nie był już zamieszkany, służył jedynie jako magazyn i więzienie. Na początku XVIII wieku zajęły go wojska Rakoczego, a później służył miejscowej ludności za darmowe źródło materiału budowlanego.
Architektura
Do budowy niewielkiego zamku wykorzystano szczyt oraz zbocze skalistego wzgórza, stojącego samotnie, ale po wschodniej stronie oddzielonego od rozległego pogórza jedynie wąską doliną. Główna, reprezentacyjno – mieszkalna, a zrazem najlepiej chroniona warunkami terenu część zamku, składała się z wzmocnionego przyporą budynku mieszkalnego i kwadratowej w planie wieży o wymiarach około 9 x 9 metrów, usytuowanych po południowej stronie wzniesienia, w najwyższej części skały. Pomiędzy wieżą a budynkiem znajdował się niewielki, ciasny dziedziniec, wyznaczony przez mury łączące obie główne budowle zamku.
Zamek średni położony był około 5-6 metrów niżej niż wieża z domem mieszkalnym. Zajmował stoki wzgórza po północnej i wschodniej stronie zamku górnego. We wschodniej części linii muru usytuowano niewielką, wysuniętą w całości przed lico muru czworoboczną wieżę, a w północno – zachodniej kurtynie bramę wjazdową w postaci prostego przeprucia w murze. Brama chroniona była przez wieżę o kształcie podkowy, umieszczoną na skalistym cyplu po stronie północnej.
W XVI wieku zamek został powiększony przez dobudowanie drugiego przedzamcza (zamku dolnego) po stronie zachodniej. Miało ono postać podłużnego dziedzińca, z jednej strony otoczonego murem, a z pozostałych chronionego przez starszy mur zamku górnego i ukształtowanie terenu. Jego wnętrzem poprowadzono drogę dojazdową do górnej części zamku. Zaczynała się ona na południu w wąskim korytarzu wytyczonym przez kurtynę muru z jednej strony i skalną ścianą z drugiej. Mniej więcej w połowie podzamcza wjazd do jego gospodarczej części chroniła czworoboczna wieża bramna, za którą przejazd poszerzał się w nieco większy dziedziniec. W jego północnej części znajdowały się podpiwniczone zabudowania.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych, przetrwały jedynie niewielkie relikty, których na przestrzeni wieków nie udało się rozebrać lub zniszczyć. Wyróżniają się zwłaszcza wysokie na 1-2 metry pozostałości wieży podkowiastej, położony niżej wysoki fragment wieży bramnej oraz relikty mieszkalnej części zamku. Wstęp na teren skalistego wzgórza jest ogólnodostępny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Ferenczy S.J., Keselőkő vára, “Várak, kastélyok, templomok”, kötetszám február, Pécs 2013.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.