Sitno – zamek

Historia

   Walory obronne góry Sitno dostrzeżono już w epoce brązu, kiedy powstał tu sporej wielkości gród. Tętnił on życiem, choć w nieco mniejszej formie, również w okresie Państwa Wielkomorawskiego. Prawdopodobnie jego wały służyły jako schronienie mieszkańcom okolicznych wsi także w późniejszych wiekach.
   W połowie Xlll wieku we wschodniej, skalistej części terenu grodziska wzniesiono pierwsze kamienne obwarowania, prawdopodobnie powstałe w odpowiedzi na mongolski najazd z lat 1241-1242. W źródłach pisemnych zamek wspomniany został dopiero w 1548 roku, w związku z działaniami królewskiego wojska przeciwko Melchiorowi Balassie, właścicielowi Sitna (wówczas Szitnya lub Etzelspurg), na co dzień trudniącemu się łupiestwem.
   W czasie wojen z Turkami Sitno było częścią systemu obronnego i sygnalizacyjnego miast górniczych. Między innymi z tego powodu w latach 1646-1652 wzmocniono jego fortyfikacje. W 1629 roku zamek, wraz z majątkiem obejmującym siedem wsi, stał się własnością rodziny Koharyich. Później majątek przejęli Coburgowie, którzy pozostawali panami zamku aż do jego końca. W 1703 roku Sitno zostało zajęte przez powstańców Franciszka Rakoczego, którzy wycofując się w 1710 roku wysadzili zamek w powietrze.

Architektura

   Zamek składał się z części mieszkalno – obronnej ulokowanej na skale oraz z gospodarczej na spłaszczeniu terenu na południe i zachód od skalnego bloku. Część murów o niebagatelnej grubości 3,4 metra zbudowano na wałach starszego grodziska, wykorzystano także skalne formacje, wkomponowując w nie zamek. Jego najstarszym elementem była zabudowa usytuowana w najwyższej, północno – wschodniej części, lecz jej rekonstrukcja jest bardzo ciężka, gdyż obiekty te zostały całkowicie przekształcone w trakcie późnośredniowiecznej przebudowy.
   Do późnogotyckiego zamku górnego prowadziły wykute w skale schody. Znajdował się on w północnej części skalnego bloku i prawdopodobnie składał się z czworobocznej wieży otoczonej zespołem budynków mieszkalnych. We wschodniej części charakterystycznym elementem była przystawione do skalnej ściany trójboczna wieżyczka, zapewne o funkcji strażniczej. Na południe usytuowano niżej położoną dolną część zamku, otoczoną murem obronnym o nieregularnym, wielobocznym kształcie, wtopionym w skaliste podłoże. Po zachodniej stronie zamku, jedynej łatwo dostępnej, wykuto w skale przekop przed którym umieszczono bramę ze zwodzonym mostem, chronioną przez półokrągła wieżę, w XVI wieku przekształconą w pięcioboczną wieżę ogniową. Podzamcze zachodnie zabezpieczono 5-metrowej szerokości przekopem, a w późniejszym okresie także murowanymi obwarowaniami z czworoboczną wieżą bramną.

Stan obecny

   Z zamku pozostały jedynie fundamenty i niewielkie fragmenty murów, w większości nie przekraczające 1 metra wysokości. Południowa, gospodarcza część zamku pozostaje zarośnięta roślinnością. Wstęp na teren ruin jest wolny.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.