Historia
Romański kościół wzniesiono około połowy XIII wieku, natomiast pierwsza pisemna wzmianka o wsi znalazła się w liście króla Beli IV z 1249 roku. Około 1300 roku przy północnej ścianie świątyni dobudowano zakrystię oraz wieżę, zmieniono również na gotyckie okna w południowej ścianie nawy. Mniejsze modyfikacje budynku zostały wykonane w XV wieku.
Podczas reformacji kościół przeszedł w ręce kalwinów, którzy dokonali jego nowożytnej przebudowy w XVIII wieku. Usunięto wówczas sześciokątną, gotycką zakrystię oraz podwyższono nawę i prezbiterium. Budynek wymagał kolejnej naprawy po pożarze w 1828 roku, a dalsze modyfikacje przeprowadzono również w latach 1905 i 1956-1957. W 2004 i 2005 roku przeprowadzono kompleksowe badania, które pomogły wyjaśnić rozwój budowli.
Architektura
Romańsko-gotycki kościół powstał na niewielkim wzgórzu pośrodku wsi, jako budowla jednonawowa z kwadratowym w planie prezbiterium po stronie wschodniej. Jego konstrukcję wzmocniły narożne przypory, usytuowane charakterystycznie, pod kątem prostym w stosunku do nawy i prezbiterium.
Do środka prowadził portal przepruty w ścianie południowej nawy z lekkim łukiem i profilowanym, uskokowym ościeżem w którym z każdej strony osadzono po dwie maski konsolowe. Jedna z podkreślonymi włosami otrzymała koronę i prawdopodobnie reprezentowała króla Węgier, górne natomiast maski oscylowały między antropomorficznymi i zoomorficznymi formami twarzy. Niezdobiony tympanon portalu podtrzymywany był za pomocą wsporników z wygrawerowanymi wolutami. Portal południowy otrzymał więc formy ze skrzyżowania stylu romańskiego (maski) i gotyckiego (lekko zarysowany ostrołuk). Drugie najstarsze wejście do kościoła wiodło od zachodu. Portal ten był podobny do południowego, lecz brakowało mu środkowego uskoku.
Wewnątrz nawy umieszczona została empora, podtrzymywana przez dwie kolumny o ośmiokątnym przekroju i zwieńczona przez trzy przęsła sklepienia krzyżowo – żebrowego, opartego na wielobocznych konsolach z motywami roślinnymi. Ozdobiono także zworniki z których środkowy (najlepiej zachowany) zaopatrzono w motyw liści dębu. Wnętrze prezbiterium przykryto sklepieniem kolebkowym, natomiast nawę zwieńczono płaskim, drewnianym stropem. Pierwotnie oświetlały ją nieduże rozglifione okna o półkolistych zamknięciach, podobne ale jeszcze mniejsze okno oświetlało od południa emporę.
Przebudowa gotycka z przełomu XIII i XIV wieku wzbogaciła budowlę o nietypową gdyż sześciokątną, przykrytą sklepieniem żebrowym zakrystię po północnej stronie prezbiterium. Wkrótce potem, na początku XIV stulecia, po stronie zachodniej nawy wzniesiono czworoboczną wieżę, wzmocnioną dwoma narożnymi, ukośnie ustawionymi przyporami. W jednej z nich, północnej, utworzono półkoliście zwieńczoną niszę. Sama wieża otrzymała w przyziemiu portal wejściowy po stronie zachodniej, wiodący do kruchty połączonej ze starszym portalem w nawie. Na drugim i trzecim piętrze przepruto jedynie wąskie otwory szczelinowe, zaś na czwartym okna większe, pozwalające się rozchodzić dźwiękowi dzwonów (ich obecna, dwudzielna forma jest wynikiem neogotyckiej renowacji).
Podczas gotyckiej fazy przebudowy przepruto także duże ostrołukowe okno we wschodniej części południowej ściany nawy i podobnie przekształcono okno w południowej ścianie prezbiterium. Elewacje północne kościoła zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną pozbawione były otworów okiennych. Inne drobne zmiany miały miejsce w XV wieku, kiedy to powstało małe prostokątne okno na wschodnim krańcu południowej ściany nawy.
Stan obecny
Z pierwszego etapu budowy kościoła zachowały się oprócz ścian obwodowych nawy i prezbiterium, również okna w południowej ścianie nawy, portal południowy i zachodni oraz zachodnia empora. Gotyckie okna znajdują się w nawie (niestety przekształcone) i we wschodniej ścianie prezbiterium. Niestety nie przetrwała zakrystia po stronie północnej, podziwiać natomiast można smukłą gotycką wieżę po stronie zachodniej nawy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.
Strona internetowa apsida.sk, Seňa.