Historia
Niewielki kościół farny w Sazdicach zbudowano około 1330 roku. Właścicielami wsi w XIV wieku były ważne postacie na dworze królewskim: lekarz nadworny Karola I Roberta o imieniu Gekmin, pochodzący prawdopodobnie z Walonii, a następnie lekarz królewski Ludwika I Wielkiego i finansista Jakub Saracén z Włoch. Najpewniej któremuś z nich przypisać można inicjatywę przyozdobienia wnętrza budynku freskami. Dokonał tego w latach 70-tych XIV wieku nieznany włoski artysta, odznaczający się bardzo wysokim kunsztem. Następnie, pod koniec XV wieku, kościół został nieznacznie przebudowany w stylu późnogotyckim.
Około 1700 roku kościół został zbarokizowany, prawdopodobnie wtedy zniszczono oryginalne sklepienie prezbiterium i zastąpiono je nowym. Renowacja wyposażenia wnętrza została przeprowadzona w latach 1865 – 1866. W 1885 roku wymieniona została więźba dachowa, lecz już w 1897 roku kościół został zamknięty z powodu kolejnego remontu. Odkryto podczas niego średniowieczne polichromie, które następnie zostały odrestaurowane, zamontowano też wewnątrz emporę. Pomimo prac remontowych w kolejnych latach stan budynku znacząco się pogorszył. W 1927 roku podjęto inicjatywę w celu rozbudowy kościoła, na szczęście projekt ten nie został zrealizowany, a tylko w 1932 roku od zachodu umieszczona została mała kruchta. Remont kościoła został zrealizowany także w latach 1988-1993, a w latach 2000 – 2007 odrestaurowano średniowieczne freski.
Architektura
Kościół powstał jako niewielka jednonawowa budowla z kwadratowym, węższym od nawy prezbiterium po stronie wschodniej, do którego przylegała od strony północnej zakrystia. Ta ostatnia otrzymała dość okazałe rozmiary jak na tak mały kościół.
Wejście do świątyni umieszczono w południowej ścianie nawy, w ostrołucznym, gotyckim portalu o profilowanej jedynie górnej części. Wnętrze kościoła oświetlały małe, ostrołukowo zamknięte okna, nieco większe i przyozdobione trójliściami jedynie w prezbiterium. W środku nawę przykryto płaskim, drewnianym stropem, natomiast prezbiterium i zakrystia zwieńczone zostały sklepieniami krzyżowo – żebrowymi. Dodatkowo w południowej ścianie prezbiterium umieszczono sedilia, osadzone w półkolistej wnęce, której wewnętrzną powierzchnię ozdobiło malowidło figuralne, a we wschodniej ścianie prezbiterium znalazło się kamienne pastoforium w kształcie ostrołucznej wnęki wypełnionej trójliściem.
Wnętrze kościoła pokryte zostało ściennymi malowidłami. W czasach dominacji stylu gotyckiego, włoski artysta przyniósł w nich już elementy wschodzącego renesansu. Twórca zastosował technikę fresku używając przed malowaniem dokładnych, geometrycznych szkiców. O ich wyjątkowych walorach świadczyła oryginalność koncepcji ukazanych scen, które nie były, jak to najczęściej bywało w średniowiecznym malarstwie ściennym, pobierane ze wzornika, lecz otrzymały motywy oryginalne, niepowtarzalne.
Stan obecny
Kościół w Sazdicach to jedna z najlepiej zachowanych na terenie Słowacji wiejskich budowli gotyckich. Przetrwał praktycznie w niezmienionej formie z wszystkimi ościeżami okiennymi, portalem wejściowym, sklepieniem w zakrystii oraz wnękami sedili i pastoforium w prezbiterium. Nowożytne przekształcenia ograniczyły się do kruchty zachodniej, wieżyczki na kalenicy dachu oraz przebudowanego sklepienia w prezbiterium. Bardzo cennym przykładem malarstwa ściennego o wyjątkowo wysokim poziomie artystycznym są częściowo przetrwałe freski. Najlepiej zachowały się one na południowej i wschodniej ścianie prezbiterium oraz na łuku tęczowym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa apsida.sk, Sazdice.