Historia
Pierwotny kościół w Rybníku został po raz pierwszy wymieniony w dokumentach pisanych w 1266 roku, wraz z przyległą osadą Sancta Crux (Święty Krzyż). Prawdopodobnie został on zniszczony w trakcie jednej z wypraw łupieżczych Mongołów.
Wznoszenie obecnej budowli rozpoczęto w pierwszej połowie XIV wieku, kiedy to zmieniono także wezwanie na św. Benedykta. W drugiej połowie XIV wieku wnętrza nowej budowli ozdobiono ściennymi malowidłami. W XV wieku kościół mógł zostać uszkodzony w trakcie walk z wojskami Jisky i bratrzykami. Prawdopodobnie uszkodzone lub zniszczone zostało wówczas sklepienie nad prezbiterium, które jeszcze przed końcem stulecia naprawiono.
W XVII stuleciu, po przejęciu przez protestantów, budynek został odnowiony w stylu renesansowym, na skutek spustoszeń zadanych przez tureckie zagony. Następnie w XVIII wieku przekształcony został w stylu barokowym, lecz były to jedynie drobne interwencje, które nie kolidowały w większym stopniu z gotyckim charakterem budowli. W 1747 roku w świątynię uderzył piorun i spowodował pożar. Trzy lata później budowla została odrestaurowana, a także otrzymała nowe wyposażenie. W pierwszej połowie XIX wieku kościół wyłączono z użytkowania, gdyż planowano wybudować nową świątynię bezpośrednio we wsi. Naprawiono go dopiero w 1850 roku, kiedy zrezygnowano z planowanej budowy. W 1908 roku kościół został ponownie zamknięty i następnie w 1922 wyremontowany.
Architektura
Kościół z początku XIV wieku wzniesiono jako typową wczesnogotycką budowlę wiejską, jednonawową, z kwadratowym prezbiterium na wschodzie węższym od prostokątnej nawy i zakrystią po stronie północnej. Jego pierwotne okna, przeprute wyłącznie w południowej ścianie nawy oraz w południowej i wschodniej elewacji prezbiterium, a także w zakrystii, otrzymały bardzo wąskie, ostrołukowe i obustronnie rozglifione ościeża. Wejście do środka prowadziło poprzez gotycki portal ostrołukowy w południowej ścianie nawy, a kolejny portal siodłowy prowadził z prezbiterium do zakrystii.
Wnętrze nawy przykrywał płaski, drewniany strop belkowy, który był nieco wyższy niż obecny, prezbiterium natomiast, pomimo braku zewnętrznych przypór, zostało sklepione krzyżowo, z żebrami spiętymi okrągłym zwornikiem i spływającymi na konsole w narożnikach. Prezbiterium udekorowano pod koniec XIV wieku freskami, prawdopodobnie autorstwa ucznia mistrza z Koceľovca, pas scen wypełniających praktycznie całą szerokość południowej ściany, znalazł się również w nawie. Dodatkowo w północnej ścianie prezbiterium utworzono czworoboczną wnękę – półkę ścienną na kościelne precjoza, której prostą formę urozmaicono wymalowanym u góry krzyżem. Sklepieniem kolebkowym przykryto niewielką zakrystię.
Stan obecny
Ze względu na małą liczbę wiernych we wsi, kościół przestał być używany do celów liturgicznych około 40 lat temu. Aby ratować go przed zniszczeniem założono inicjatywę na stronie www.evanjelik.sk i rozpoczęto w 2008 roku gruntowną renowację budynku, choć niestety nie pokuszono się o przywrócenie pierwotnego wyglądu okien nawy. Pomijając ten element wczesnogotycka budowla została zachowana została w niemal oryginalnej formie, z uwzględnieniem niektórych detali architektonicznych. We wschodniej i południowa ścianie prezbiterium oraz w zakrystii znajdują się oryginalne wczesnogotyckie okna, zachował się również gotycki portal wiodący do nawy oraz portal wejściowy zakrystii, a w prezbiterium widoczne jest średniowieczne sklepienie krzyżowo – żebrowe. W prezbiterium ujrzeć można proste pastoforium, lecz niestety w złym stanie znajdują się polichromie ścienne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Botek A., Erdélyi R., Šurin M., Výsledky výskumu stredovekého ev. a.v. kostola v Rybníku [w:] Najnovšie poznatky z výskumov stredovekých pamiatok na Gotickej ceste – Zborník Gotická cesta 2/2016, red. M.Kalinová, Bratislava 2018.
Strona internetowa apsida.sk, Rybník nad Turcom.