Historia
Najstarszy kościół w Rybníku został po raz pierwszy wymieniony w źródłach pisanych w 1266 roku, wraz z przyległą osadą Sancta Crux (Święty Krzyż). Prawdopodobnie został on zniszczony w trakcie jednej z wypraw łupieżczych Mongołów z drugiej połowy XIII wieku. Wznoszenie wczesnogotyckiej budowli rozpoczęto w pierwszej połowie XIV wieku, kiedy to zmieniono także wezwanie kościoła na św. Benedykta. W drugiej połowie XIV wieku wnętrza nowej świątyni ozdobiono ściennymi malowidłami. W XV wieku kościół mógł zostać uszkodzony w trakcie walk z wojskami Jiskry i pohusyckimi bandami bratrzyków. Prawdopodobnie uszkodzone lub zniszczone zostało wówczas sklepienie nad prezbiterium, które jeszcze przed końcem stulecia naprawiono.
W XVII stuleciu, po przejęciu przez protestantów, kościół został odnowiony w stylu renesansowym, ze zniszczeń spowodowanych przez tureckie zagony. Następnie w XVIII wieku przekształcony został w stylu barokowym, lecz były to jedynie drobne interwencje, które nie kolidowały w większym stopniu z gotyckim charakterem budowli. W 1747 roku w kościół uderzył piorun i spowodował pożar. Trzy lata później budowla została odrestaurowana, a także otrzymała nowe wyposażenie. W pierwszej połowie XIX wieku budynek wyłączono z użytkowania, gdyż planowano wybudować nowy kościół bezpośrednio we wsi. Naprawiono go dopiero w 1850 roku, kiedy zrezygnowano z planowanej budowy. W 1908 roku kościół został ponownie zamknięty i następnie w 1922 wyremontowany.
Architektura
Kościół z początku XIV wieku wzniesiono jako typową wczesnogotycką budowlę wiejską, jednonawową, z kwadratowym prezbiterium na wschodzie węższym od prostokątnej nawy i z zakrystią po stronie północnej. Nawę i prezbiterium przykryto osobnymi dachami dwuspadowymi, opartymi na prostych, trójkątnych szczytach. Zakrystię zwieńczono jednym, nachylonym daszkiem. Wszystkie dachy początkowo przykryte mogły być gontem lub słomą. Ściany pozostawiono gładkie, bez przypór lub ozdobnych artykulacji, jedynie prezbiterium opięte zostało wysokim cokołem.
Pierwotne okna, przeprute wyłącznie w południowej ścianie nawy oraz w południowej i wschodniej elewacji prezbiterium, a także w zakrystii, otrzymały bardzo wąskie, ostrołukowe i obustronnie rozglifione ościeża. Wejście do środka prowadziło poprzez gotycki portal ostrołukowy w południowej ścianie nawy. Kolejny portal siodłowy (dwuramienny) prowadził z prezbiterium do zakrystii. Wnętrze nawy przykrywał płaski, drewniany strop belkowy, prezbiterium natomiast, pomimo braku zewnętrznych przypór, zostało sklepione krzyżowo, z żebrami spiętymi okrągłym zwornikiem i spływającymi na konsole w narożnikach.
Pod koniec XIV wieku prezbiterium udekorowano malowidłami figuralnymi, prawdopodobnie autorstwa ucznia mistrza z Koceľovca. Pas scen wypełniających praktycznie całą szerokość południowej ściany, znalazł się również w nawie. Dodatkowo w północnej ścianie prezbiterium utworzono czworoboczną wnękę – półkę ścienną na kościelne precjoza, której prostą formę urozmaicono wymalowanym u góry krzyżem. Sklepieniem kolebkowym przykryto niewielką zakrystię.
Stan obecny
Ze względu na małą liczbę wiernych we wsi, kościół przestał być używany do celów liturgicznych około 40 lat temu. Aby ratować go przed zniszczeniem założono społeczną inicjatywę i rozpoczęto w 2008 roku gruntowną renowację budynku, choć niestety nie pokuszono się o przywrócenie pierwotnego wyglądu okien nawy. Pomijając ten element wczesnogotycka budowla została zachowana w niemal oryginalnej formie, z uwzględnieniem niektórych detali architektonicznych. We wschodniej i południowej ścianie prezbiterium oraz w zakrystii znajdują się oryginalne wczesnogotyckie okna, zachował się również gotycki portal wiodący do nawy oraz portal wejściowy zakrystii, a w prezbiterium widoczne jest średniowieczne sklepienie krzyżowo – żebrowe. W prezbiterium ujrzeć można proste pastoforium, lecz niestety w złym stanie znajdują się polichromie ścienne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Botek A., Erdélyi R., Šurin M., Výsledky výskumu stredovekého ev. a.v. kostola v Rybníku [w:] Najnovšie poznatky z výskumov stredovekých pamiatok na Gotickej ceste II, red. M.Kalinová, Bratislava 2018.
Podolinský Š., Gotické kostoly, Bratislava 2010.