Historia
Zamek Rudno zbudowany został na krótko przed połową XIII wieku, w celu strategicznej kontroli doliny Hronu i wiodącego nią szlaku, a także jako siedziba szlachecka. Prawdopodobnie do jego wzniesienia przyczynił się rycerski ród z Kalná, w osobie Michala, syna Jakova, i jego potomka Michala, żupana zwoleńskiego i spiskiego w latach 70-tych XIII wieku. W 1283 roku majątek Rudno („Ruda”) odnotowany został w dokumencie porządkującym sprawy majątkowe po zmarłym Michale, jako graniczący z dobrami Brehy i Breznicą, własnością arcybiskupów ostrzyhomskich. W dokumencie nie podano żadnej wzmianki o zamku Rudno, co mogłoby wskazywać, iż w okresie tym już nie funkcjonował.
Architektura
Średniowieczny zamek Rudno stał na wzgórzu Hrádok, bezpośrednio na wschód od wsi Rudno nad Hronom. Od południa i zachodu zabezpieczony był stromymi stokami opadającymi do wąskiej doliny, na północnym – zachodzie wydłużony grzbiet wzgórza opadał ku szerokiej dolinie rzeki Hron, natomiast z pozostałych stron przełęcze oddzielały wzgórze zamkowe od pozostałej części masywu. Droga do zamku wiodła od zachodu, aż do skalistego pagórka zwanego Kaštiel, który mógł pełnić funkcję strażniczą. Następnie droga zakręcała w stronę szczytu Hrádok.
Zamek miał w planie kształt wydłużonego owalu o wymiarach około 115 x 52 metrów. Składał z zewnętrznych obwarowań drewniano – ziemnych w postaci wzmacnianego kamieniami wału i przekopu, oddalonego od nich o około 11-25 metrów głównego, kamiennego obwodowego muru obronnego, kwadratowej wieży po stronie wschodniej oraz budynku mieszkalnego po drugiej stronie dziedzińca. Murowany rdzeń zamku zajmował obszar około 75 x 22 metry, przy czym połączona z dwoma kurtynami wieża stanowiła jeden z narożników, natomiast budynek mieszkalny przedzielał w poprzek dziedziniec, tworząc na zachodzie małą przestrzeń zamkniętą zaoblonym fragmentem muru lub mniejszą budowlą o charakterze wieży, stanowiącą zachodni kraniec założenia. Główna część dziedzińca miała około 40 metrów długości i 18 metrów szerokości. Ochraniający ją mur był bardzo masywny, grubości od 2 do 2,5 metra. Na środku dziedzińca wykuto zbiornik na wodę, a drugi zbiornik usytuowano na mniejszym dziedzińczyku po zachodniej stronie budynku mieszkalnego.
Wieża główna posiadała zewnętrzne wymiary 9,8 x 9,8 metra i mury grubości 1,9 metra, co dawało wewnętrzną przestrzeń wielkości 6 x 6 metrów. Chroniła położoną zaraz obok po stronie południowej bramę, usytuowaną w miejscu załamania muru utworzonego przez bok wieży i krótką kurtynę. Wieża oprócz funkcji obronnych mogła też pełnić rolę mieszkalną, ale główna siedziba pana zamku musiała się znajdować w budynku zachodnim. Jego wnętrze posiadało rozmiary 15,4 x 7,7 metra, z murami grubości 1,2 metra.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Oprócz trzech niewielkich fragmentów murów w czasie badań archeologicznych odsłonięto jedynie fundamenty. Wstęp na teren dawnego zamku jest wolny. Wiedzie do niego czerwony szlak turystyczny ze wsi Rudno nad Hronom, wiodący do południowego podnóża góry, a następnie nieoznakowana ścieżka pnąca się zachodnim stokiem do niewielkiej przełęczy i prowadząca dalej na wschód fragmentem oryginalnej drogi dojazdowej do zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Stredoveké hrady na strednom Pohroní, Nitra 2021.
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.