Historia
Kościół św. Marii Magdaleny zbudowany został w XIII wieku, służąc mieszkańcom wsi Rakovnica, wspominanej w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1327 roku (pod nazwą Rakunchas). W drugiej połowie XIV stulecia wieś przeniesiona została na niżej położone tereny w pobliżu Hončianskiego potoku, a teren wokół świątyni najdalej do XVI wieku opustoszał.
Kościół odnotowany został w źródłach pisanych w 1416 roku i ponownie w 1658 roku, kiedy to zniszczył go pożar. Naprawiony został pod koniec XVII wieku, choć już bez drewnianej empory jaka mieściła się w nawie. Naprawa mogła mieć związek z cudownym źródłem o rzekomo leczniczym działaniu. Źródło to znajdowało się w pobliżu kościoła, dzięki czemu stał się on miejscem pielgrzymek i został wyremontowany.
Pod koniec XVIII wieku przeprowadzono kolejną modernizację budowli. Pierwotny portal wejściowy został zamurowany i zastąpiony nowym wejściem w ścianie zachodniej, przedłużono także dach, tworząc otwartą sień nad nowym wejściem. Utworzona została ona dla licznych pielgrzymów którzy zapewne nie mieścili się we wnętrzu nawy kościoła. Ponadto ze względów statycznych, nadwątlone pożarem ściany od południa oraz zachodu wzmocniono przyporami. Przypory te następnie kilkukrotnie przemurowywano i podwyższano.
Architektura
Kościół był bardzo prostą, niedużą, wiejską budowlą składającą się z prostokątnej w planie nawy o wymiarach wnętrza 6,5 x 5,1 metra oraz węższego, krótkiego prezbiterium na rzucie nieregularnego czworoboku o wielkości 2,8 x 3,1 metra. Pierwotnie jego elewacje zewnętrzne nie były niczym wzmocnione. Przy prezbiterium nie umieszczono przypór choć w środku założono sklepienie kolebkowe. Uznano zapewne że przy tak małej przestrzeni do jego udźwignięcia wystarczą same grube mury. Nawę przykrywać musiał płaski strop lub otwarta więźba dachowa.
Oświetlenie wnętrza zapewniały bardzo wąskie, wysokie, obustronnie rozglifione, zamknięte półkoliście otwory okienne. Trzy umieszczono w ścianie południowej nawy i po jednym na południu i wschodzie prezbiterium. Dodatkowe okienko przepruto też w partii szczytowej ściany zachodniej. Zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną północna elewacja kościoła była pozbawiona otworów, czy to ze względów symbolicznych, czy też praktycznych. Wymiary okien były niejednakowe, co spowodowane było wymurowaniem ich przy pomocy łamanego kamienia, bez wcześniejszego wymierzenia prześwitów.
Pierwotny, prosty, pozbawiony profilowania otwór wejściowy znajdował się po stronie północnej. Jego nietypowe umieszczenie prawdopodobnie miało związek ze spadkiem terenu po przeciwnej, południowej stronie kościoła lub z zabudowaniami osady na północy. Miał on półkoliste zwieńczenie od strony zewnętrznej, natomiast wewnętrzne rozglifienie było prostokątne. Elementem pierwotnego wyposażenia kościoła była umieszczona w zachodniej części jego nawy drewniana empora, dostępna drewnianymi schodami, wprost z nawy.
Stan obecny
Kościół św. Marii Magdaleny w części murowanej zachował do dnia dzisiejszego swój średniowieczny charakter, lecz niestety ogólne wrażenia psuje współczesny metalowy dach o połaci przedłużonej ku zachodowi i podpartej metalowymi słupkami (zastąpił on w 1970 roku starszy dach gontowy). Całość budowli jest nieco zaniedbana i oczekuje na prace renowacyjne. Elementami nowożytnymi budowli są wszystkie przypory (pochodzące z rożnych okresów i modyfikowane w miarę upływu czasu), oraz wejście w ścianie zachodniej. Uszkodzona została korona murów obwodowych, nie zachowały się szczyty nawy i prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Oriško Š., Vysledky vyskumu kostola v Rakovnici, „Archaeologia historica”, roč. 24, č. 1, 1999.
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.