Historia
Kościół w Rákoš został zbudowany około połowy XIII wieku, a pod koniec XIV i na początku XV wieku jego wnętrze ozdobiono polichromiami. Na przełomie XVI i XVII wieku przeszedł w ręce protestantów, którzy przystosowali go do swojej liturgii. Doprowadziło to do usunięcia gotyckich ołtarzy, a także zamalowania średniowiecznych polichromii. Później zbudowano także wewnątrz drewnianą emporę. W XVIII wieku budynek został przebudowany przez katolików, a w 1752 roku został poddany dalszym modyfikacjom i zmianom wyposażenia we wnętrzu (między innymi przebito nowe okna na północy i powiększono dw południowe). Pod koniec lat 80-tych kościół znajdował się w złym stanie. W ramach remontu usunięto nowożytną kruchtę przed wejściem, a okna otrzymały oryginalne późnoromańskie ościeża. Renowacja wnętrza została później przerwana na wiele lat, lecz prace zostały podjęte ponownie w 2009 roku.
Architektura
Kościół powstał jako późnoromańska budowla salowa z półokrągłą apsydą od strony wschodniej i zakrystią po stronie północnej. Oświetlany był przez pięć wysokich i wąskich okien: dwa w apsydzie i trzy na południowej ścianie nawy. Elewacja północna zgodnie ze średniowieczną tradycja budowlaną pozbawiona była otworów. Zwyczaj ten miał niewątpliwie znaczenie praktyczne, bowiem od południa i wschodu uzyskać można było najwięcej słonecznego światła. Istnieją również poglądy doszukujące się ideowych podstaw tej praktyki, wynikającej być może ze średniowiecznego mistycyzmu, który stronę północną rezerwował dla złych mocy, od których się odgradzano.
Wnętrze apsydy i nawy pokryte zostało barwnymi polichromiami. W apsydzie przedstawiono Chrystusa w mandorli, uzupełnionego o Ojców Kościoła i symbole ewangelistów. Przedstawiono także kilku świętych i trzech węgierskich świętych królów: św. Szczepana, św. Emeryka i św. Władysława. W nawie znalazły się trzy pasy malowideł zawierające legendę św. Władysława i scenę Sądu Ostatecznego. Poniżej umieszczono poszczególne obrazy wotywne przedstawiające Matkę Boską i różnych świętych. Na szczególną uwagę zasłużył obraz Trójcy Świętej w postaci siedzącego Boga o trzech twarzach i czterech oczach.
Pomimo romańskiej formy w kościele pojawiły się pierwsze przebłyski gotyku w postaci ostrołucznej arkady oddzielającej nawę od wnętrza apsydy. Gotycki kształt uzyskał także portal południowy prowadzący do nawy, a nadejście nowej epoki zwiastowały wąskie ale wysokie okna.
Stan obecny
Kościół zachował się w prawie pierwotnej formie, jako jedna z niewielu romańskich budowli w regionie Gemeru. We wnętrzu zachowały się cenne freski z ostatniej ćwierci XIV wieku i początku XV stulecia. Ciekawostką są małe otwory widoczne przy południowym portalu. Zwane magicznymi dziurami uchodzą za ślady uzyskiwania „pyłu z kościoła” dla białej magii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Strona internetowa apsida.sk, Rákoš.