Historia
Rodowy kościół zbudowany został zbudowany przez rodzinę Bebekovców, w siedzibie ich dóbr, w pierwszej połowie XIV wieku, prawdopodobnie w miejscu starszej świątyni, która powstała najpóźniej w XIII wieku. Aby ukończyć prace budowlane, Juraj Bebek zażądał w 1349 roku od samego Papieża odpustów jednodniowych dla wiernych, którzy odwiedzą kościół w dwa wyznaczone święta i wesprą budowę. Najpewniej przyniosło to spodziewane dochody, gdyż w połowie XIV wieku wnętrze świątyni ozdobiono freskami. Następnie w pierwszej ćwierci XV stulecia dobudowano od północy późnogotycką kaplicę.
W 1558 roku kościół i wieś zostały spalone przez Turków. Oprócz zniszczonego dachu znacznie ucierpiały ściany nawy świątyni. W 1617 zniszczoną budowlę odrestaurowali na swoje potrzeby kalwini. Nawa kościoła zostało skrócona od strony zachodniej, od południa dostawiono kruchtę a nowy płaski strop zastąpił zniszczone gotyckie sklepienia. W nawie pojawiły się też dwa nowe okna, a kolejne na ścianie prezbiterium. Dalszych napraw dokonano w XVIII wieku. W 1713 roku kościół otrzymał nowy dach, a w 1744 przywrócono drewnianą emporę w prezbiterium. W tym stuleciu ujednolicono również wygląd wszystkich okien, co doprowadziło do przekształcenia tych najstarszych.
W 1861 obok napraw wnętrza odbyły się pierwsze badanie skupione na gotyckich freskach kościoła. Pierwsza profesjonalna restauracja odbyła się pod kierunkiem węgierskich ekspertów w 1939 roku. Przeprowadzono badania archeologiczne, a podłoga w kaplicy została zredukowana do poziomu oryginalnego średniowiecznego chodnika z cegieł sześciennych. Również wejście z nawy do kaplicy zostało ponownie otwarte przez portal gotycki. W 1977 roku odbyły się nowe badania, których efektem było między innymi odkrycie i przywrócenie dwóch fresków na południowej ścianie prezbiterium. Sondy potwierdziły również dekorację freskową na całym obszarze prezbiterium i częściowo w nawie. W 2009 roku dokonano całkowitej renowacji kościoła.
Architektura
Pierwotny kościół prawdopodobnie został zaplanowany jako dwunawowy budynek o większych gabarytach, z wielobocznie zakończonym prezbiterium po stronie wschodniej. Nawa, długa pierwotnie aż na około 30 metrów, była sklepiona na środkowych filarach i prawdopodobnie miała wejście od strony zachodniej. Prezbiterium o długości około 12 metrów i nieco węższe od nawy wzmocniono od zewnątrz przyporami.
W pierwszej ćwierci XV stulecia po północnej stronie korpusu dobudowano nawę boczną. Jej wnętrze zostało zasklepione i oświetlone dużymi ostrołucznymi oknami wypełnionymi kamiennymi maswerkami. Maswerki te otrzymały formę trzech prześwitów zwieńczonych tróliściami nad którymi znalazły się dwie trójlistne rozety. Przed 1558 rokiem w murach prezbiterium przebito otwory strzelcze (później zamurowane), więc kościół służył również do celów obronnych.
Wnętrze prezbiterium w połowie XIV wieku ozdobiły freski, będące pracą wysokiej jakości, co najmniej dwóch włoskich mistrzów. Malowidłami przedstawiono życie Chrystusa, między innymi scenę Ostatniej Wieczerzy i ukrzyżowania. Ukazano także Chrystusa w świątyni, chrzest, przyjazd do Jerozolimy, umywanie nóg, ogród Getsemani, spotkanie z Piłatem, biczowanie i dźwiganie krzyża. Wśród obrazów z życia Chrystusa po bokach okien w trzech rzędach, jeden nad drugim umieszczono 24 figury świętych. Kolejne malowidła znajdowały się na północnej i wschodniej ścianie nawy, a być może także na południowej.
Stan obecny
Kościół zachował się do czasów współczesnych, choć jego nawa główna jest krótsza o 11,5 metra od pierwotnej i posiada jedynie około 19 metrów długości, a poziom terenu w średniowieczu był o około 1,2 metra niższy niż obecnie, przez co budowla utraciła na wysokości.
Kaplica północna najbardziej zachowała swój średniowieczny charakter. Obejrzeć w niej można kilka cennych detali kamieniarskich: gotyckie okna z bogatymi maswerkami, służki, głowice i częściowo żebra sklepienia, a także unikalne sedilia z arkadą w kształcie grzbietu osła. Szczególnie cenny jest oryginalny gotycki portal, przez który wchodzi się do kaplicy od strony nawy, pokrewny stylowo portalowi z katedry św. Elżbiety w Koszycach. Pomimo kilku przebudowań we wnętrzu prezbiterium zachowały się również XIV-wieczne polichromie, natomiast po gotyckim sklepieniu w nawie głównej zachowała się tylko jedna półkolista służka na ścianie północnej zwieńczona ozdobną głowicą.
Od 2009 roku przeprowadzono kompleksowy remont kościoła, w trakcie którego dach kaplicy (nawy) północnej uzyskał pierwotną formę i odsłonięto kolejne freski we wnętrzu prezbiterium. W latach 2013-2015 przywrócono okna prezbiterium do pierwotnej gotyckiej formy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa apsida.sk, Plešivec.